Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

kurash  O’zbekiston  milliy  xavfsizlik  va  mustaqilligi  uchun  xam  o’ta  dolzarb 

axamiyatga  ega  ekanligidan  dalolat  beradi.  Shuning  uchun  O’zbekiston 

mustaqilligining birinchi kunidan boshlab respublikamizning milliy manfaatlarini 

va  milliy  xavfsizligini  ximoya  qilishda  xalqaro  terrorchilikka  qarshi  kurash 

mamlakat  Prezidenti  I.A.Karimov  tomonilan  ustuvor  yo’nalish  sifatida  belgilab 

qo’yildi  va  izchil  amalga  oshirilmoqda.  Prezident  I.  A.  Karimov  xalqaro 

terrorizmning  ko’lami  jaxon  miqyosida  kengayib  borayotganligidan  tashvish 

bildirib,  eng  yirik  anjumanlar  minbaridan  turib,  jaxon  xamjamiyati,  Birlashgan 

Millatlar  Tashkiloti,  yevropada  Xavfsizlik  va  Xamkorlik  tashkiloti  (EXXT)  va 

boshqa  xalqaro  tashkilotlarni  transmilliy  jinoyatchilik  ko’rinishlaridan  bo’lmish 

xalqaro terrorchilikka  qarshi  qattiyat bilan kurash olib borishga  davat  etdi. Shuni 

xam  aytish  joizki,  Prezident  I.A.  Karimov  1993  yil  sentyabrda  BMT  Bosh 

Assambleyasi  minbaridan  turib  O’zbekistan  Rsspublikasi  xalqaro  terrorchilik  va 

uni  keltirib  chiqaruvchi  sabab  va  ildizlarga  qarshi  izchil  kurash  olib  borishini 

xamda bunda turli xalqaro tashkilotlar bilan xamkorlikka tayyor yekaligini barala 

aytdi.  Uning  ta’kidlashicha  bu,  eng  avvalo,  nafaqat  O’zbekiston  va  Markaziy 

Osiyoda,  balki  jaxonning  xamma  joyida  barqarorlik  va  xavfsizlikni  ta’minlash 

nuqtai  nazaridan    dolzarb  axamiyat  kasb  etadi:  “Demokratiya  isloxotlar  uchun 

jamiyatning  barqarorligi  va  davlatning  xavfsizligi  xayotiy  zarurdir.  Bularsiz 

boshqa  masalalarni  amalda  xal  qilish  mumkin  emas.  O’zbekistan  barcha 

                                                

39 Karimov I.A. ― Bizdan ozod va obod vatan qolsin‖-Toshkent.:O’zbekiston.1996.58-b. 

40

 Safarova Nigora ―Terrorizm‖-Toshkent.:Noshir.2009.139-b. 

---

36 

 

mintaqalarda va, avvalo,  Markaziy Osiyoda  xavfsizlik va barqarorlikni taminlash 

uchun  qatiyat  va  izchildik  bilan  xarakat  qilib  qilayapti‖.  Xalqaro  xavfsizlik  va 

barqarlikka  taxdid  solayotgan  omillar  xaqida  tuxtalar  ekan.  ―O’zbekiston 

ekstremizmni,  terrorchilikni  xar  qanday  ko’rinishdagi  diniy  fanatizm  va 

aqidaparastlikni  qatiyan  qoralayapdi‖  deb  aloxida  takidlaydi  I.A.Karimov. 

O’zbekiston  o’z  milliy  manfatlarini  jaxon  xalqlari    emas.  O’zbekiston  barcha 

mintaqalarda va, avvalo, Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash 

uchun  qat’iyat  va  izchillik  bilan  xarakat  qilib  kelayapti‖.  Xalqaro  xavfsizlik  va 

barqarorlikka  taxdid  solayotgan  omillar  xaqida  tuxtalar  ekan.  ―O’zbekiston 

ekstremizmni.  terrorchilikni  xar  qanday  ko’rinishdagi  diniy  fanatizm  va 

aqidaparastlikni qat’iyan qoralaydi‖, - deb aloxida ta’kidlaydi I. A. Karimov.

36

 

O’zbekiston  o’z  milliy  manfaatlarini,  jaxon  xalqlari  manfaatlari  qatori  qatiyat 

bilan  ximoyalaydi  va  bu  manfaatlarga  zid  bo’lgan  xar  qanday  xavf-xatarlarga 

qarshi  xalqaro  xamjamiyat  bilan  mushtarak  xolda  kurash  olib  borali.  Yangi  asr 

boshidagi  real  voqelik  xalqaro  terrorchilik  xozirgi  davrda  xalqaro  xavfsizlikka, 

barqarorlikka taxdid solayotgan eng katta xavflardan biri ekaligidan dalolat beradi. 

Demak,  O’zbekiston  davrimizning  global  muammolaridan  bo’lgan  xalqaro 

terrorchilikka qarshi kurashda xam xalqaro xamjamiyat bilan xamkorlikda xarakat 

qiladi va bu borada munosib o’rin egallaydi. 

1999  yili  Istanbul  Sammitida  ―Yevropada  xavfsizlikni  ta’minlash  xartiyasi‖ 

muxokama qilindi.  

   O’zbekiston  Prezidenti  va  Hukumatining  BMT  xamda  turli  xalqaro  tashkilotlar 

anjumanlarida  qilgan  ma’ruzalari  va  bayonotlarining  siyosiy  xamda  mafkuraviy 

jixatdan  muxim  axamiyatga  ega  tomonlaridan  biri  shundaki,  ularda  O’zbekiston 

davlati va xukumati tomonidan xalqaro terrorchilikka qarshi siyosiy,  mafkuraviy, 

g’oyaviy  va  iqtisodiy  soxalarda  kurash  olib  borish  bo’yicha  aniq,  taklif  va 

tashabbuslar o’rtaga tashlandi. 

     Shu  bilan  birga  bu  taklif  va  tashabbuslarni  amalga  oshirishda  O’zbekiston 

                                                

41 Mustaqil O’zbekistonning g’oyaviy asoslari.-Toshkent.:O’zbekiston.2001.20-21 b. 

---

37 

 

ularning  ma’lum  jixatlarini  o’z  zimmasiga  olish  tashabbusini  taklif  qildi. 

37

Buni 

Prezident I.A.Karimov 2003 yil iyun oyida Moskva shaxrida Shanxay Xamkorlik 

Tashkiloti  Sammitida  bildirgan  fikrlar  bilan  izoxlash  mumkin.  Avvalo, 

Prezidentimiz  o’z  nutqida  xalqaro  terrorizmga  qarshi  xamkorlikda  kurash  olib 

borish zarurligining ayrim nazariy va mafkuraviy masalalari ustida to’xtab bunday 

dedi:  "Dunyo  xalqaro  terrorchilik,  radikal  ekstremizm,  ayirmachilik  va 

narkotrafikning tobora kengayib borayotgan ko’lamlari, yadro quroli va ommaviy 

qirg’in  quroli  tarqalishi  xavfiga  duch  keldi.  Xalqaro  terrorchilik,  radikal, 

tajovuzkor  estremizm  va  ayirmachilik,  narkotrafik  va  uyushgan  jinoyatchilikka 

qarshi  kurash,  xech  mubolag’asiz,  SHXT  faoliyatining  eng  muxim  tarkibiy 

qismiga  aylanmoqda.  Aynan  shu  vazifalarni  xal  qilish  uchun  mintaqaviy 

aksilterror  markaz  tuzilmoqda".Shanxay  Xamkorlik  Tashkilotiga  a’zo  davlatlar 

raxbarlari xalqaro terrorchilikka qarshi kurash masalasida qabul qilgan qarorlarda 

O’zbekistonning  xalkaro  terrorchilikka  qarshi  kurashda    tutgan  o’rni  yuqori 

ekanligini  takidladilar.O’zbekistonning  o’zi  xam  terrorizmga  qarshi  kurashdan 

manfaatdordir.  Qolaversa,  O’zbekistonning  terrorizmga  qarshi  kurashdagi 

ishtirokidan  Afg’onistan  xam  manfaatdor.  O’zbek  xalqi  xech  qachon  jafokash 

afg’on xalqining ayanchli taqdiriga befarq qaramagan. Shu bois O’zbekistonning 

aksilterror  kurashdagi  ishtiroki  Afg’onistondagi  xarbiy  xarakatlarda  tinch 

axolining  kamroq  zarar  ko’rishiga,  bu  zaminda  tezroq  tinchlik  o’rnatilishiga  va, 

eng  muximi,  vayronalar  ostida  ko’milib  yotgan  Afg’onistonni  tezroq,  tiklashga 

xizmat  qildi.  Ammo,  afsuski,  bugungi  kunda  xalqaro  terrorchilikka  qarshi 

kurashga  xamma  davlatlar  yoki  siyosiy  kuchlar  xam  xalqaro  xamjamiyat  bilan 

birgalikda  jipslashgan  xolda  izchil  mavqeda  turib, butun  imkoniyat  va  kuchlarini 

safarbar qilmoqda, deya olmaymiz. 

38

 

                                                

42 Karimov I.A. ―Tanlagan yo’l demokratik taraqiyot va marifiy dunyo bilan xfmkorlik yo’li‖-

Toshkent.:O’zbekiston.2003.275-279 b. 

43Miliqo’ziyev J. ―Xalokat tuzog’i‖-Toshkent.:Toshkent islom universeteti.2010.113-b.  

---

38 

 

Yana  shuni  takidlashimiz  joizki  insonda  g’oyaviy  imunitet  shaklanmagan 

bo’lsa  yot  g’oyalarga  chalinishi  shuncha  tez  va  oson  bo’ladi  shuning  uchun 

odamda avvalo imunetet shaklangan bo’lishi lozim. 

Fuqarolarda  mafkuraviy  immunitetni shakllantirish.  Tarix o’zga  xududlarni 

zabt  etish  maqsadida  ishlatiladigan  urush  qurollari  uzluksiz  takomillashib 

borganini  ko’rsatadi.  U  nayzalardan  tortib  avtomatik  qurollargacha, 

zambaraklardan tortib yer yuzining xar qanday nuqtasiga bexato yetib boradigan 

qitalar  aro  ballistik  raketalargacha  bo’lgan  uzoq  takomil  yo’lini  bosib  o’tdi.  Bu 

qurollar  bosib  olinishi  kerak  bo’lgan  xududlar  axolisini  jismonan  yo’q  qilishga 

qaratilgan  edi.  Bugungi  kunda  esa,  o’zga  xududlarni  zabt  etish  uchun  ularning 

axolisini  maxv  etish  shart  emas.  Zero,  ongi  va  shuuri  zabt  etilgan,  qarash  va 

kayfiyatlari «ma’qul» yo’nalishga o’zgartirilgan yerlik axoli ko’magida   qanday 

boylik, tabiiy resurslarga egalik qilish mumkin bo’lib qolmoqda. 

Mamlakatimiz  ichida  o’zlarining  g’ayriinsoniy  va  g’ayri  islomiy  g’oyalarini 

tarqatishga  xarakat  qilayotgan  diniy  ekstremistlar  xam  ana  shunday  g’arazli 

maqsadlarni, yani yoshlarni chalg’itish, ular yordamida mamlakatni o’z taraqqiyot 

yo’lidan chetlatib yuborishga intiladilar. 

Yuqoridagi  muloxazlardan  xam  kishilar  ong  va  qalbini  egallash  g’oyaviy 

kurashning bosh maqsadiga aylanganini anglab yetish mumkin. «Butungi kunda  

yozadi    Yurtboshimiz,  insoniyat  qo’lida  mavjud  budgan  qurol-  yarog’lar  yer 

kurrasini  bir  necha  bor  «vayron  qilishga    yetadi.  Buni  xamxamiz  yaxshi 

anglaymiz. Lekin xozirgi zamondagi eng katta xavf  insonlarning ong va qalbini 

egallash  uchun  uzluksiz  davom  etayotgan  mafkuraviy  kurashdir  .Endilikda 

yadro  maydonlarida  emas  mafkura  maydonlarida  bo’layotgan  kurashlar  ko’p 

narsana xal qiladi Bu achchiq xaqiqatni xech qachon unutmaslik lozim». 

39

 

                                                

44 Karimov I.A. ―Xafsizlik va tinchlik uchun kurashamiz‖-Toshkent.:O’zbekiston.2002.52-b. 

---

39 

 

Shunday  sharoitda  moxiyatan  g’ayriqonuniy,  shu  jumladan,  diniy-

ekstremistik  g’oyalarga  qarshi  tura  olish  uchun  kishilarimizda  mafkuraviy 

imunitetni shakllantirish markaziy masalalarlan biriga aylamoqda. 

Immunitet  (lot.  immunitas  -  ozod  bo’lish  qutulish)  deganda  tibbiyotda 

organizmning  doimiy  ichki  muayyaligini  saqlashi,  o’zini  turli,  shu  jumladan 

zararli  ta’sirlardan  ximoya  qilishga  qodir  bo’lgan  xususiyatlari  majmui 

tushuniladi.  Immunitet  kishi  vujudining  turli  infeksion  kasaliklarga  berilmaslik 

xususiyatini xam ifodalaydi. 

Insonning  tug’ma  bo’lgan  ana  shu  umumiy  immunitet  tizimidan  farqli 

ravishda  mafkuraviy  immunitetni  shakllantirib  borish  zarur.  U  xar  bir  avlod 

uchun  o’ziga  xos  xususiyatga  ega  bo’ladi  va  mafkuraviy  daxlsizlikni 

ta’minlashga  (immunitetga  ega  bo’lmagan  chaqaloqlarning  uzoq  yashay 

olmasligini eslaylik)  xizmat qiladi. 

 «Bugungi  kunda,  —  deb  yozadi  Islom  Karimov, yoshlarimiz  nafaqat  o’quv 

dargoxlarida, balki radio-televideniye, matbuot, Internet kabi vositalar orqali xam 

rang-barang  axborot  va  ma’lumotlarni  olmoqda.  Jaxon  axborot  maydoni  tobora 

kengayib  borayotgan  shunday  bir  sharoitda  bolalarimiz  ongini  faqat  o’rab-

chirmab, uni o’qima, buni ko’rma, deb bir tomonlama tarbiya berish, devor bilai 

o’rab  olish,  xech  shubxasiz  zamoning  talabiga  xam,  bizning  yezgu  maqsad 

mudaolarizga xam to’g’ri kelmaydi. 

Qayad  etilgan  fikrlar  xozirgi  davrda  inson  xayotida  axborot  va  bilimlar 

xilma-xilligining o’rni va axamiyati yanada chuqurroq anglashga xizmat qiladi, 

shu  bilan  birga,  bilimlar  mafkuraviy  immunitet  tizimining  asosiy  va  birinchi 

unsuri  xisoblanishini  xam  xil  etish  lozim.  Ammo  bilimlar  ko’p.  Diniy 

ekstremizm va terrorizm tarafdorlari xam muayyan «bilim»larga tayanadilar va 

uni omma  ongiga singdirishga xarakat qiladilar.  Demak,  mafkuraviy  immunitet 

tizimidagi  bilimlar  ob’ektiv  bo’lishi,  voqelikni  to’g’ri  va  to’liq  aks  ettirishi, 

inson ma’naviyatining boyishi va jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilishi lozim. Bu, 

---

40 

 

bir  tomondan.  Ikkiichi  tomondan,  bu  bilimlar  o’z  moxiyat  e’tiboriga  ko’ra, 

Vatan,  millat,  insoniyat  manfaatlari  bilan  uzviy  bog’liq  bo’lmog’i  kerak. 

Fuqarolarimizning asl islom xaqida xolis va yetarli bilimga ega bo’lishlari diniy 

ekstremizmga  qarshi  immunitetni  shakllantirishning  asosiy  shartlarilan  biri 

xisoblanadi.

40

 

Bugungi kunla, Yurtboshimiz so’zlari bilan aytganda, axloqiy buzuqlik va 

zo’ravonlik,  individualizm  va  egotsentrizm,  mutaassiblik  va  aqidaparastlik 

g’oyalarni  tarqatish,  kerak  bo’lsa,  shuning  xisobidan  boylik  ortirish,  boshqa 

xalqlarning milliy va diniy an’ana va  qadriyatlari, turmush tarzining ma’naviy 

negizlariga bepisandlik, ularni qo’porishga qaratilgan taxdidlar tabora xatarli tus 

olmoqda.  Butun  jaxonda  bamisoli  balo-qazodek  tarqalib  borayotgan  bunday 

xurujlarga qarshi kurashish xayotiy-amaliy axamiyat kasb etmoqda. 

Shu  nuqtai  nazardan  qaraganda,  mafkuraviy  immunitet  tizimida  uning 

ikkinchi  asosiy  unsuri  -  olingan  bilimlar  zamirida  shakllanadigan  baxolar,