Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Bunday  jafokorlik  eng  og’ir  gunoxlardan  xisoblanadi.  Qur’oni  karimning 

«Niso»  surasi  93-oyatida  «Kimda  kim  qasddan  bir  mo’minni  o’ldirsa,  uning 

jazosi jaxannamda abadiy qolishdir. Yana unga Allox, g’azab qilgay, lanatlagay 

va  unga  ulkan  azobni  tayyorlab  qo’ygay»,  -  degan  oyati  xam  fikrimizni 

                                                

31 Islom Enseklopediyasi.-Toshkent.:O’zbekiston milliy enseklopediyasi.2004.258-b. 

---

28 

 

tasdiqlaydi. 

Yuqorida qayd etilgan xolatlar xam jaxolat og’ir oqibatlarni keltirib chiqarishini 

ko’rsatadi. Shunday ekan, odamlar ongi va qalbida

28

  ma’rifatning  mutlaq  ustuvor 

bo’lishiga erishish, kishilar tafakkurini boyitish, ularda sog’lom va sobit e’tiqodni 

shakllantirish  uchun  kurash,  bu  yo’ldagi  nazariy  va  amaliy  ishlarning 

xozirjavobligini taminlash, ta’sirchanligini oshirish dolzarb vazifalardan biri bo’lib 

qolaveradi.  Zero,  Yurtboshimiz  o’rinli  takidlaganlaridek,  ―odamning  o’z  mustaqil 

fikriga,  sobit  e’tiqodiga,  o’zi  tayanib  yashaydigan  xayotiy-milliy  qadriyatlar, 

shakllangan  dunyoqarash  va  mustaxkam  irodaga  ega  bo’lishi          xar  turli 

mafkuralarning  bosimi,  ularning  gox  oshkora,  gox  pinxona  ko’rinishdagi 

tazyiqlariga bardosh berishining asosiy sharti xisoblanadi‖. 

     Bir 

tomondan  insonlar  ongida  ma’naviyat  marifat  tushunchlarini 

shaklantirilganligi  xam  quvonarlidir  ammo  davlatda  bu  jinoyatlarga  nisbatan 

qonun  bo’lmasa  bu  qiyinchiliklarga  olib  kelishi  tayin.  Shu  munosabat  bilan 

davlatimizda terrorizm va ekstremiz jinoyatlariga daxldorlarga nisbatan turli qonun 

va qarorlar ishlab chiqilgan. 

     O’zbekiston  Respblikasining  "Terrorizmga  qarshi  kurash  to’g’risida"gi 

qonunining  qabul  qilinishi  va  amalga  joriy  etish  shaxs,  jamiyat  va  davlat 

xavfsizligini taminlash bo’yicha davlat dasturini ishlab chiqishda muxim axamiyat 

kasb  etadi.  Bunday  dasturning  nazariy  asosi  bo’lib,  terrorchilikka  qarshi  milliy 

konsepsiya  xizmat  qildi.  Dastur  va  konsepsiya  o’z  navbatida  terrorchilik  bilan 

kurashish  va  milliy  xavfsizlikni  taminlash  soxasida  yagona  davlat  choralari 

tizimini  ishlab  chiqishga  asos  bo’ldi.  "Terrorizmga  qarshi  kurash  to’g’risida"gi 

qonunni  amalga  joriy  etishdagi  uzluksizlik  va  mutanosiblik  ana  shundadur.  Shuni 

xam  aytib  o’tish  joizki,  qonun  loyixasi  Oliy  Majlis  sessiyasida  birinchi  o’qishda 

ko’rib chiqilgandan so’ng umum xalq muxokamasiga xavola etildi va unga ijobiy 

fikr  bildirildi.  Shu  bilan  birga  "Xalq  so’zi"  va  "Narodnoy  slovo"  gazetalari 

                                                

32 Qarang:Falsafa tarixi. Ma’naviyat.:1999.72-b. 

---

29 

 

taxririyatiga,shuningdek,  bevosita  Oliy  Majlisga  ko’pgina  taklif  va  tavsiyalar 

yo’llandi.  Qonun  ana  shu  fikr-muloxazalarni,  taklif  va  tavsiyalarni  munosabatta 

olgan  xolda qabul  qilindi. Demak, "Xalqaro  terrorizmga  qarshi kurash  to’grisida" 

gi qonun, eng avvalo xalqimizning erkin xoxish-irodasi bilan qabul qilingan bo’lsa, 

ikkinchi tomondan oliy darajadagi xalqaro xamjamiyatlar tomonidan tasdiqlangan 

xalqaro  xuquq  me’yorlariga  mos  keladigan  tamoyillarni  inobatga  olgan  xolda 

qabul qilingan. 

    O’zbekistonda xalqaro terrorchilikka qarshi kurashning xuquqiy asoslarini 

yaratish 

nafaqat 

terrorchilikka 

qarshi 

kurashning 

xuquqiy 

asoslarini 

mustaxkamlashda,  balki  uning  ma’naviy  asoslarini  xam  mustaxkamlashda  katta 

axamiyatga  ega.  Zero,  o’z  maqsadlariga  erishish  yo’lida  xech  qanday  qing’ir 

yo’ldan tap tortmaydigan ekstremistlar o’zlarini "ezgu maqsadlar" soxibi deb e’lon 

qilishadi. Ular o’z targ’ibotida ulkan maqsadlarga erishish faqat xokisorlik orqali 

amalga  oshiriladi,  degan  soxta  fikrni  tarqatishdan  xatto  or  xam  qilmaydilar.  Ular 

tomonidan    amalga  oshirilayotgan  terrorchilik  xarakatlari  butunlay  boshqa 

narsadan dalolat beradi.Ularda aynan shu ezgu maqsadlar yetishmaydi. 

Ular o’z siyosiy manfaatlari xamda xujayinlarining amrini bekamu ko’st ado 

etish yo’lida qadimdan odat tusiga kirib, bir necha bor sinovdan o’tgan yo’lni, yani 

o’z siyosiy maqsadlari yo’lida psixologiyasiga ta’sir qilish singari jirkanch siyosiy 

uslubni qo’llamoqdalar".  

Dunyoning  turli  chekkalarida  diniy  ekstremizm  g’oyalari  asosida  sodir 

bo’layotgan  terrorchilik  xarakatlari,  shu  jumladan,  O’zbekistonda  islom 

ekstremizmi  asosida  sodir  bo’layotgan  voqealarga  siyosiy  baxo  berib,  Prezident 

I.A.Karimov  1997  yildayoq  jaxon    ommasini  shunday  ogoxlantirgan  edi: 

"...E’tiborni  jaxon  xamjamiyati  xayotida  islom  qadriyatlarini  tiklash  bayrog’i 

ostida ro’y  berayotgan xodisalar g’oyat xilma-xil, ko’p qirrali, bazan ziddiyatli va 

xatto qarama-qarshi qutbli ekanligiga qaratmoqchiman‖. 

---

30 

 

Shu  bilan  birga  aniq-ravshanki,  jaxon  jamoatchiligi,  bu  jarayonlarga  juda 

katta  qizikish  bilan  qarabgina  qolmayapti.  Uning  diniy  ekstremizm  va 

funadametalizm  kabi  keskin  xodisalar  munosabati  bilan  bezovtalanayotganligi, 

bazan esa xatto xavsirayotgani xam ko’zga tashlanmoqda. 

Afsuski,  xozirgi  zamon  tarixida  ana  shu    keskin  ko’rinishlar  jiddiy 

mojarolarni,  ziddiyatlarni  keltirib  chiqarishi,  barqarorlik  va  xavfsizlikka  taxdid 

solishi mumkinligi insoniyatni chuchityapti. Shundan darak beruvchi fikrlar ancha-

muncha  to’planib  qolgan.  O’zbekistonning  mustaqilligini  mustaxkamlash,  uning 

xavfsizligini  ta’minlash  zarurligi  nuqtai  nazaridan  qaraganda,  bu  xodisalar  bizda 

xam jiddiy tashvish tug’dirmoqda" . Darxaqiqat, bu asar bosilib chiqqandan olti oy 

o’tgach, asarda yozilgan gaplar o’zining to’la tasdig’ini topdi.

29

 

Shuning  uchun  xam  O’zbekiston  Prezidenti  diniy  ekstremistik  g’oyalar, 

xususan  islom  ektremizmi  g’oyalari  asosida  vujudga  kelib,  asrimizning  vabosiga 

aylanishi  terrorchilikning  faqat  shafqatsiz  xatti-xarakatlarining  emas,  balki 

ildizlariga yetib borib,  jamiyat xayotidan, dunyo xalqlari xayotidan uni tag-tomiri 

bilan  sug’urib  tashlash  barcha  davlatlar  va  mamlakatlarning  eng  dolzarb  vazifasi 

bo’lishi kerakligini davlatlar va xalqlar bir tan, bir jon bo’lib xarakat qilishi, qattiq 

kurash olib borishi kerakligini aloxida ta’kidlab o’tadi. 

"Dunyo xamjamiyati agar insoniyatning xavfsizligi, kelajagi xaqida o’ylasa, 

shunga  iqror  bo’lishi  kerakki,  terrorizm  balosi  tufayli  dunyoda  vujudga  kelgan 

xozirgi mudxish xolatni shundayligiga qoldirib bo’lmaydi" . 

O’zbekiston  davlati  va  uning  raxbariyati  mamlakatimiz  xamda  jaxon 

xamjamiyati  osoyishtaligiga  va  barqaror  rivojlanishiga  qarshi  qaratilgan  xalqaro 

terrorchilikning  bugun  xar  qachongidan  xam  xavfli  tus  olganini  e’tiborga  olgan 

xolda,  shunchaki  siyosiy  bayonotlar  berish,  xamdardlik  bildirish,  balandparvoz 

vadalar  berish  bilangina  cheklanib  qolmasdan,  muxim  taklif  va  chora-tadbirlar 

                                                

33   I. A.Karimov. ―O’zbekiston XXI-asr bo’sag’asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqiyot 

kafolatlari‖-Toshkent.: O’zbekiston,1997.34-b. 

34 I. A.Karimov. ―Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak‖- Toshkent.: O’zbekiston,2002.237-b. 

---

31 

 

tizimini  ishlab  chiqdi  va  bu  borada  barcha  xayrixox  kuchlar,  siyosiy  bloklar  va  

davlatlar  bilan  xamkorlikka  tayyor.  Ular  orasida  yon  qo’shni  davlatlar  bilan 

xamkorlikka  aloxida  e’tibor  qaratilayotganligi  esa  o’z-o’zidan  ravshan. 

Mintaqadagi  "Tinchlik  va  barqarorlikka,  millatlararo  totuvlik  va  mintaqamiz 

xalqlari"  xamda  davlatlarining  an’anaviy  do’stligiga,  xamkorligiga  xavf  soluvchi 

bu  taxdidni  bartaraf  etish  bo’yicha  qo’shni  mamlakatlar  bilan  kamkorlik  qilish 

bugungi kunning eng dolzarb vazifalaridan. Shu munosabat bilan bir necha muxim 

jixatlarni aloxida takidlash o’rinli u xam bo’lsa aynan yon qo’shni xududiy tutash 

davlatlar bilan xamkorlik masalasi bilan bog’lik. 

To’g’ri,  boshqa  uzoq  va  yaqin  davlatlar  bilan  xam  xamkorlik  albata  zarur. 

Ammo  ushbu  masalaning  bir  tomoni  aloxida  e’tiborga  sazovor.  Xususan,  tashqi 

siyosiy  va  milliy  manfaatlarni  taminlashda  zamon  va  makon  zayli  tufayli  obektiv 

xududiy tutash bo’lgan mamlakatlar bilan xamkorlik qilish, o’zaro ishonch asosida 

ish yuritish xar doim katta samaralar berib kelgan.

30

 

Prezidentimiz  davrimizning  eng  xavfli  ofati  bo’lgan  terrorizmga  qarshi 

kurashning xuquqiy va siyosiy jixatlari xaqida to’xtalib, shunday takidlaydi: "Xech 

shubxasiz,  biz  avvalo,  o’z  kuchimizga,  o’z  Qurolli  Kuchlarimizga,xalqimizning 

iymon-etiqodi  va  qatiyatiga  suyanishimiz  darkor.  Bugun  men  Prezident  sifatida 

xalqimizning  ochiq  chexrasiga  qarab,  xammamizga  daxldor  bo’lgan  ana  shu 

xaqiqatni  takror  aytmoqchiman:  biz  eng  avvalo,o’z  kuchimizga  tayanishimiz 

kerak". O’zbekistan Prezidentinish xalqimiz nomidan shunday komil ishonch bilan 

fikr  bildirishi  xamma  jixatlardan  to’la  asosga  ega  edi.  Xaqiqatdan  xam 

mustaqillikka  erishgandan  keyingi  yillarda  O’zbekistonda  sodir  bo’lgan  qator 

terrorchilik  xurujlari  va  tajovuzlariga  qarshi  kurash  olib  borishda  avvalo 

xalqimizning mustaxkam iymon-etiqodi, irodasi, ruxiy safarbarligi, qurolli  kuchlar 

safidagi  xalq  posbonlarining  Vatanga  bo’lgan  cheksiz  sadoqati  asosiy  o’rin 

egalladi. 

                                                

35 I. A.Karimov. ―Maqsadimiz tinchlik va bunyodkorlik‖.10-jild. Toshkent:O’zbekiston,2002.106-b. 

---

32 

 

Mustakil  davlatimiz  terrorga  qarshi  yakka  xolda  kurashib  bo’lmasligini 

ma’naviy  marifiy  ishlar  bo’yicha  faqatgina  davlatimiz  ichida  emas  balki  dunyo 

xamjamiyatiga  oshkor  qilib  uni  xam  ma’naviy  xam  iqtisodiy  tomondan  kulfat 

ekanligini uqtirishimiz lozim.Lekin shuni takidlab o’tishimiz lozimki O’zbekiston 

xalqaro  terrorchilikka  qarshi  kurashda  o’zining  mutlaqo  mustaqil,  izchil  ichki  va 

tashqi  siyosatiga  amal  qilgan  xolda  faoliyat  ko’rsatmoqda.  U  turli  davlatlar  va 

xalqaro xamjamiyatlar bilan xalqaro terrorchilikka qarshi kurashda xamkorlik qilar 

ekan  eng  avvalo  o’z  milliy  manfaatlari  va  xavfsizligini  etiborga  olgan  xolda 

xalqaro xuquq mezonlariga rioya qilish tamoyillariga suyanadi. 

Lekin  xozirgi  paytda  xalqaro  terrorchilik  shu  darajada  keng  tarmoqli 

tuzulmalarga,  tashkilotlarga  va  eng  murakkab  kurash  vositalaridan  foydalanish 

imkoniyatiga  egaki,  unga  qarshi  biror-bir  davlatning  u  qanchalik  xarbiy  va 

iqtisodiy qudratga ega bo’lmasin, yakka o’zi muvaffaqiyatli kurash olib borishi va 

uni bartaraf etishi mumkin bo’lmay qoldi. Shuning uchun O’zbekiston xam xalqaro 

terrorchilikka  qarshi    kurashda  xalqaro  xamjamiyatlar,

31

  turli  davlatlar  bilan 

xamkorlik  qilishga  intilmoqda.  Bu,  avvalo  O’zbekiston  xavfsizligi  nuqtai-

nazaridan  muxim  ekanligini  takidlab  2001  yilda  uzoqni  ko’zlab  millat  va 

davlatimiz  xavfsizligi  uchun  qayg’urgan  prezidentimiz  I.A.Karimov  shunday 

degan  edi:  "Lekin  bizga  qarshi  bo’lgan  terrorchi  to’dalar  orqasida  katta 

imkoniyatlar, katta kuch va mablag’ga ega bo’lgan markazlar tursa, bazi davlatlar 

ularga  pinxona  yordam  ko’rsatsa,  bu  oqim  xech  to’xtamasa,  bunday  uyushgan 

vaxshiy kuchlarga biz bir o’zimiz qarshi turushimiz og’ir bo’lmaydimi? 

Biz xozir juda og’ir davrda yashamoqdamiz bu davrda inson onggi va qalbi 

uchun juda keskin kurash bo’lmoqda shuni inobatga olgan xolda o’sib kelayotgan 

yosh avlodni xam ma’naviy xam g’oyaviy jixatdan onggini ximoyalab borsakkina 

ertangi kunimuzdan umid qilsak bo’ladi. 

                                                

36    Karimov I.A. ―Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmok kerak‖ 10-tom .Toshkent .O’zbekiston. 2002. 117-b. 

 

 

---

33