299
kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida e`tabor qaratishimiz lozim”
1
Afsuski,
sovetlar hukmronligi davrida XX asr boshlaridayoq Vatanimizda shakllana boshlagan siyosiy
tashkilotlar va ularning rahbarlari yo`q qilib tashlandi, kommunistik partiyadan boshqa
siyosiy partiyalar tuzish taqiqlandi.
Ommaviy axborot vositalari - jamiyat a`zolarini, ommani, xolis va haqqoniy axborotlar
bilan ta`minlovchi asosiy vositadir. So`nggi paytda ommaviy axborot vositalari atamasidan
ko`ra ko`proq ommaviy kommunikatsiya vositasilari - atamasi qo`llanilyapti. Nima
uchun
shunday? “Elektronika asri”ning kirib kelishi axborotni tasvir va tovush vositalari orqali ham
jamoatchilikka yetkazadigan bo`ldi. Demak, shu bois matbuotga nisbatan, ommaviy axborot
vositalari atamasi qabul qilingandi. Bugunga kelib zamonaviy
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari o`zaro muomala qilish va axborot ayirboshlashnining mutlaqo yangi shakllari
va imkoniyatlarini ochib berdi. Shu bois ham axborot ayirboshlashga nisbatan ommaviy
axborot vositalari atamasini qo`llash bir tomonlama ma`no kasb etadi. Shunga qaramasdan
bevosita jamoatchilikka daxldor bo`lgan axborot yetkazish bilan shug`illanuvchi vositalar
bular ommaviy axborot vositalaridir.
O`zbekistonda ommaviy axborot vositalarining huquqiy holati dastlab davlatning
bosh qomusi Konstitutsiyada belgilab berilgan. Uning 67-moddasida: “Ommaviy axborot
vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to`g`riligi uchun
belgilangan tartibda javobgardirlar. Senzuraga yo`l qo`yilmaydi”
2
, deyb qonuniy kafolati
qayd etib o`tilgan.
Ommaviy axborot vositalari albatta, doimiy nomga ega bo`lishi, o`sha nom bilan
chiqishi va ro`yxatdan o`tgan bo`lishi kerak. Qonunchilikda bitta nomdagi ikkita ommaviy
axborot vositasi bo`lishiga yo`l qo`yilmaydi.
OAVlari to`g`risidagi va jurnalistlarning huquq va erkinliklari,
mamlakatimizdagi
qonunchilik tizimi haqida gapirganda aytish lozimki, ular shu nuqtai nazardan xalqaro
huquqiy me`yorlarga mos keladi. Erkin faoliyat sharoitidagina OAVlari va jurnalistika
jamiyat a`zolarini xolis va haqqoniy axborot bilan ta`minlash vazifasini uddalay oladi.
So`z va fikrlash erkinligi kafolatlangan jamiyat o`zi uchun eng kerakli maqsadlar va
qadriyatlarni belgilab oladi. Adam Mets keltirgan faktda xat orqali bo`ladigan muloqot
boshqa har qanday ko`makdan yuqori qo`yiladi: “Yaxshi so`zning
savobiga hech narsa
yetmaydi”
3
Masalan, so`z erkinligi haqiqatning qaror topishiga, jamiyatda rasmana
demokratik boshqaruvni o`rgatilishiga, mojorolarni kuch ishlatmasdan hal qilishga va
shaxsning jamiyat vakili sifatida o`zini to`la namoyon qilishga ko`mak beradi. hukumat va
vakillik organlari ustidan doimiy jamoatchilik nazoratini o`rnatadi.
Aslida demokratiya - o`zaro erkin muloqot, degani. Odamlar bir-birlari bilan o`zlari
uchun mushtarak narsalar haqida gahlashadilar va o`zaro umumiy
taqdirlari haqida xulosa
qiladilar. Rivojlangan demokratik davlatlarda fuqorolar g`oyalari va qarashlarining erkin
1
Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. T.
O`zbekiston n. 2017 yil 114 bet
2
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyast T. O’zbekiston n. 2016 y, B-22
3
Адам Мец. Мусулманский реннессанс—М.:Наука,1973. – Б. 33.
300
almashuvi natijasida, oxiri haqiqat yolg`onni yengadi, degan ishonch bilan yashaydilar.
Bunday axborot almashuv hajmi qancha katta bo`lsa, shuncha yaxshi. Bu haqda amerikalik
essenavis I.B.Uayt shunday deydi: “Bizning ozod mamlakatda matbuot o`zining ezgu
fazilatlariga binoan emas, balki o`zining xilma-xilligi tufayli mustahkam va foydalidir.
Modomiki, matbuot egalari ko`p ekan va ularning har biri haqiqat haqidagi o`zining fikriga
sodiq ekan, biz, xalq, haqiqatga erishmoq va nurga burkanib yashamoq imkoniyatiga egamiz.
Xavfsizlik - xilma-xillikdadir”.
Matbuotni rasmana demokratlashtirish uchun nima qilish kerak?. Buning uchun bizda
qonuniy asos bormi? Buning uchun birinchidan, so`z erkinligini himoya qiluvchi mezonlarga
mos qonunlarning mavjudligi, ya`ni huquqiy asosni mustahkamlash lozim.
Bu bizda
ta`minlangan. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida so`z erkinligi kafolatlandi, senzura
man qilindi. Qabul qilingan ushbu sohaga taalluqli qonunlarni demokratiya rivojlangan
davlatlar bilan taqqoslaydigan bo`lsak, bizda uning kuchli va puxta ishlanganini guvohi
bo`lamiz. Bu sohada asosiy masala bu qonunlarni hayotga tatbiq etish orqali erkin faoliyat
yuritishdadir. Bu qonunlar qog`ozda qolib ketmasligi, ularga hayotda amal qilish kerak.
Qolaversa, erkin fikrni gazetxonlar saviyasiga mos axborotlarni chop etishga chog`langan
OAVlarining moliyaviy quvvatga ega bo`lishi va buning uchun hur fikrlilik,
qobiliyatli
xodimlarga va o`quvchilar xohlaydigan haqqoniy va samimiy mulohazalarni chop etish
natijasida uni pul bilan ta`minlaydigan obunachi sonini - bir so`z bilan aytganda, har bir
ommaviy axborot vositasi ham ma`naviy -ruhiy, ham moddiy jihatdan qo`llab-
quvvatlaydigan o`z auditoriyasiga ega bo`lishi lozim.
Mutaxassislarning fikricha, yangi mustaqil davlatlarda ommaviy axborot
vositalarining mustaqilligi va erkinligi asosan, uch omilga:
Do'stlaringiz bilan baham: 
