Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

Фойдаланилган адабиётлар 
 
1.
М.Артикова. Олий таълим тизимида “Устоз-шогирд” анъаналаридан 
фойдаланишнинг ўзига хослиги. http//fikr.uz/posts/96-46hnml 
2.
К.Н.Жўрабоев 
“Устоз-шогирд” 
тизимида 
рақобат 
усуллари 
http//www.fikr.uz/posts/ta`lim-fan taraqqiyoti/4894.htiml 
3. Инновацион таълим технологиялари. Муслимов Н.А. Тошкент.: “Сано Стандарт” 
нашриёти, 2015.
O`ZBEKISTONDA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARINI 
RIVOJLANTIRISH VA TARG`IB ETISHGA QARATILGAN HUQUQIY 
MA`NAVIY ISHLAR. 
 
Artiqova Adolat Nav.DKI
 akademik litsey tarix fani o’qituvchisi
Har bir mamlakatda demokratiya va fuqarolik jamiyatining rivojlanganlik, yetuklik 
darajasi siyosiy partiyalar, harakatlar va jamoat tashkilotlarining mavjudligi, jamiyatdagi 
o`rni va faolligi bilan belgilanadi. Jumladan bunday salbiy ko`rinishdagi axborotlarga qarshi 
ma`rifat bilan javob qaytarmog`imiz lozim “...hozirgi vaqtda axborot-kommunikatsiya sohasi 
shiddat bilan rivojlanmoqda televideniya, radio, internet, kompyutr, mobel telefon kundalik 
hayotimizdan chuqur joy olmoqda. Biz ana shu imkoniyatlardan samarali foydalanib, 
mamlakatimizda yoshlarning kitob o`qishga bo`lgan qiziqishini kuchaytirish, aholining 

---

299 
kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida e`tabor qaratishimiz lozim”
1
Afsuski, 
sovetlar hukmronligi davrida XX asr boshlaridayoq Vatanimizda shakllana boshlagan siyosiy 
tashkilotlar va ularning rahbarlari yo`q qilib tashlandi, kommunistik partiyadan boshqa 
siyosiy partiyalar tuzish taqiqlandi. 
Ommaviy axborot vositalari - jamiyat a`zolarini, ommani, xolis va haqqoniy axborotlar 
bilan ta`minlovchi asosiy vositadir. So`nggi paytda ommaviy axborot vositalari atamasidan 
ko`ra ko`proq ommaviy kommunikatsiya vositasilari - atamasi qo`llanilyapti. Nima uchun 
shunday? “Elektronika asri”ning kirib kelishi axborotni tasvir va tovush vositalari orqali ham 
jamoatchilikka yetkazadigan bo`ldi. Demak, shu bois matbuotga nisbatan, ommaviy axborot 
vositalari atamasi qabul qilingandi. Bugunga kelib zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari o`zaro muomala qilish va axborot ayirboshlashnining mutlaqo yangi shakllari 
va imkoniyatlarini ochib berdi. Shu bois ham axborot ayirboshlashga nisbatan ommaviy 
axborot vositalari atamasini qo`llash bir tomonlama ma`no kasb etadi. Shunga qaramasdan 
bevosita jamoatchilikka daxldor bo`lgan axborot yetkazish bilan shug`illanuvchi vositalar 
bular ommaviy axborot vositalaridir.
O`zbekistonda ommaviy axborot vositalarining huquqiy holati dastlab davlatning 
bosh qomusi Konstitutsiyada belgilab berilgan. Uning 67-moddasida: “Ommaviy axborot 
vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to`g`riligi uchun 
belgilangan tartibda javobgardirlar. Senzuraga yo`l qo`yilmaydi”
2
, deyb qonuniy kafolati 
qayd etib o`tilgan. 
Ommaviy axborot vositalari albatta, doimiy nomga ega bo`lishi, o`sha nom bilan 
chiqishi va ro`yxatdan o`tgan bo`lishi kerak. Qonunchilikda bitta nomdagi ikkita ommaviy 
axborot vositasi bo`lishiga yo`l qo`yilmaydi. 
OAVlari to`g`risidagi va jurnalistlarning huquq va erkinliklari, mamlakatimizdagi 
qonunchilik tizimi haqida gapirganda aytish lozimki, ular shu nuqtai nazardan xalqaro 
huquqiy me`yorlarga mos keladi. Erkin faoliyat sharoitidagina OAVlari va jurnalistika
jamiyat a`zolarini xolis va haqqoniy axborot bilan ta`minlash vazifasini uddalay oladi. 
So`z va fikrlash erkinligi kafolatlangan jamiyat o`zi uchun eng kerakli maqsadlar va 
qadriyatlarni belgilab oladi. Adam Mets keltirgan faktda xat orqali bo`ladigan muloqot 
boshqa har qanday ko`makdan yuqori qo`yiladi: “Yaxshi so`zning savobiga hech narsa 
yetmaydi”
3
Masalan, so`z erkinligi haqiqatning qaror topishiga, jamiyatda rasmana 
demokratik boshqaruvni o`rgatilishiga, mojorolarni kuch ishlatmasdan hal qilishga va 
shaxsning jamiyat vakili sifatida o`zini to`la namoyon qilishga ko`mak beradi. hukumat va 
vakillik organlari ustidan doimiy jamoatchilik nazoratini o`rnatadi.
Aslida demokratiya - o`zaro erkin muloqot, degani. Odamlar bir-birlari bilan o`zlari 
uchun mushtarak narsalar haqida gahlashadilar va o`zaro umumiy taqdirlari haqida xulosa 
qiladilar. Rivojlangan demokratik davlatlarda fuqorolar g`oyalari va qarashlarining erkin 
1
Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. T. 
O`zbekiston n. 2017 yil 114 bet 
2
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyast T. O’zbekiston n. 2016 y, B-22 
3
Адам Мец. Мусулманский реннессанс—М.:Наука,1973. – Б. 33. 

---

300 
almashuvi natijasida, oxiri haqiqat yolg`onni yengadi, degan ishonch bilan yashaydilar. 
Bunday axborot almashuv hajmi qancha katta bo`lsa, shuncha yaxshi. Bu haqda amerikalik 
essenavis I.B.Uayt shunday deydi: “Bizning ozod mamlakatda matbuot o`zining ezgu 
fazilatlariga binoan emas, balki o`zining xilma-xilligi tufayli mustahkam va foydalidir. 
Modomiki, matbuot egalari ko`p ekan va ularning har biri haqiqat haqidagi o`zining fikriga 
sodiq ekan, biz, xalq, haqiqatga erishmoq va nurga burkanib yashamoq imkoniyatiga egamiz. 
Xavfsizlik - xilma-xillikdadir”. 
Matbuotni rasmana demokratlashtirish uchun nima qilish kerak?. Buning uchun bizda 
qonuniy asos bormi? Buning uchun birinchidan, so`z erkinligini himoya qiluvchi mezonlarga 
mos qonunlarning mavjudligi, ya`ni huquqiy asosni mustahkamlash lozim. Bu bizda 
ta`minlangan. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida so`z erkinligi kafolatlandi, senzura 
man qilindi. Qabul qilingan ushbu sohaga taalluqli qonunlarni demokratiya rivojlangan 
davlatlar bilan taqqoslaydigan bo`lsak, bizda uning kuchli va puxta ishlanganini guvohi 
bo`lamiz. Bu sohada asosiy masala bu qonunlarni hayotga tatbiq etish orqali erkin faoliyat 
yuritishdadir. Bu qonunlar qog`ozda qolib ketmasligi, ularga hayotda amal qilish kerak. 
Qolaversa, erkin fikrni gazetxonlar saviyasiga mos axborotlarni chop etishga chog`langan 
OAVlarining moliyaviy quvvatga ega bo`lishi va buning uchun hur fikrlilik, qobiliyatli 
xodimlarga va o`quvchilar xohlaydigan haqqoniy va samimiy mulohazalarni chop etish 
natijasida uni pul bilan ta`minlaydigan obunachi sonini - bir so`z bilan aytganda, har bir 
ommaviy axborot vositasi ham ma`naviy -ruhiy, ham moddiy jihatdan qo`llab-
quvvatlaydigan o`z auditoriyasiga ega bo`lishi lozim. 
Mutaxassislarning fikricha, yangi mustaqil davlatlarda ommaviy axborot 
vositalarining mustaqilligi va erkinligi asosan, uch omilga: