Otm larda samarali ta’limni tashkil etishda axborot texnologiyalarini joriy etish orqali dars samaradorligini oshirish mansurova Zarina Anvar qizi

OTM LARDA SAMARALI TA’LIMNI TASHKIL ETISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI JORIY ETISH ORQALI DARS SAMARADORLIGINI OSHIRISH
Mansurova Zarina Anvar qizi
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Qarshi filiali 4 – bosqich talabasi


ANNOTATSIYA: Ushbu maqolada OTM larda tashkil etiladigan dars mashg’ulotlarini yangi zamononaviy axborot texnologiya vositalaridan foydalanib samaradorligini oshirish. Professor o’qituvchilar hamda talabalar orasida axborot texnologiyalaridan foydalanib muntazam aloqani tashkil etish. Masofaviy ta’limda talabalar uchun mulimediali dasturlar ishlab chiqish. Sun’iy intellekt orqali dars samaradorligini oshirish.
Kalit so’zlar: Axborot, kommunikatsiya, texnologiya, audio signal, video signal, multimedia, individual, motivasiya, kompyuter, informatika, sun’iy intellekt.
Jahon tajribasiga nazar soladigan bo’lsak barcha oliy ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonida axborot texnologiyalarini olib kirish dars samaradorligini oshirish kelmoqda. J.T.Fouts nazariyasiga binoan ta’limda axborot texnologiyalari 1970 yilda olib kirilgan. Biroq , hozirda kompyuter va uning texnologiyasi deyarli barcha sohalarda butun dunyoda qo’llanilib kelmoqda.
Bugungi kunda ta'lim tizimida kompyuter va unga aloqador texnologiyalardan foydalanish vazifalari kengaydi:

• 
  An'anaviy tarzda yozishni o'rgatish, mashq qilish uchun ishlatiladi.
  
• 
  Nazariy darslarni amaliyotda yaxshilash uchun simulyatsiya va real dunyo muhitini ta'minlash uchun foydalaniladi.
  
• 
  Internet va aloqa vositalari orqali aloqani kuchaytirish uchun foydalaniladi.
  
• 
  Elektron jadval, ma'lumotlar bazalari, matn protsessorlari va boshqalar kabi unumdorlik vositasi sifatida foydalaniladi.
  

Ta’lim oluvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish va ularning manfaatdorligini (motivasiyasini) oshirishga ko’maklashish imkoniyatlariga ko’ra, shuningdek, har xil turdagi multimediali o’quv axborotlarining uyg’unlashuvi, interfaollik, moslashuvchanlik sifatlariga ko’ra multimedia foydali va mahsuldor ta’lim texnologiyasi hisoblanadi. Interfaollikning ta’minlanishi axborotlarni taqdim etishning boshqa vositalari bilan taqqoslaganda raqamli multimedianing muhim yutuqlaridan hisoblanadi. Interfaollik ta’lim oluvchining ehtiyojlariga mos ravishda tegishliaxborotlarni taqdim etishni nazarda tutadi. Interfaollik ma’lum bir darajada axborotlarni taqdim etishni boshqarish imkonini beradi: ta’lim oluvchilar dasturda belgilangan sozlovlarni individual tarzda o’zgartirishi, natijalarini o’rganishi, foydalanuvchining muayyan xohishi haqidagi dastur so’roviga javob berishi, materiallarni taqdim etish tezligini hamda takrorlashlar sonini belgilashi mumkin. Lekin multimediadan foydalanishda bir qator jihatlarni e’tiborga olish muhim. Multimediada taqdim etilayotgan o’quv materiallari tushunish uchun qulay bo’lishi, zamonaviy axborotlar va qulay vositalar orqali taqdim etilishi talab qilinadi.
Ta'limda kompyuterdan foydalanishning boshqa afzalliklari ham bor:
• Kompyuter talabalarning o'rganish va asosiy ko'nikmalar sohasini yaxshilashi mumkin.
• Kompyuterlar nafaqat o'quv jarayonini yaxshilaydi, balki o'quvchilarning eslab qolish qobiliyatini ham oshiradi.
• O'qituvchining samarali va adekvatli ta'lim olishi muvaffaqiyatli ta'lim dasturining ajralmas elementi hisoblanadi.
Hozirgi dunyoda ta'lim o'z ehtiyojlarini qondirish uchun zamonaviy, mo'tadil va sodda texnologiyalardan foydalanish.
1. Ta'lim dasturlari orqali ITning insoniy manbalarini kengaytirish va mehnatni oshirish uchun ko'nikmalarni rivojlantirish, ta'limdagi kuch samaradorligi.
2. Ijodkorlik bilan birga yaxshi ta'lim olish uchun ta'lim muassasasi samaradorligini oshirish uchun IT-dan foydalanish.
3. ATni qo'llab-quvvatlash, masalan, ta'lim sohasidagi tadqiqotlar va kengaytirish bilan bog'liq xarajatlarni qo'llab-quvvatlash.
4. AT dan foydalanish orqali ta'limda to'g'ri muhit va qatnashish ma'naviyatini shakllantirish.
5. Yuqorida qayd etilganlardan foydalanish sohasida turli bo'limlar o'rtasida hamkorlik va muvofiqlashtirishni o'rnatish.
6. Ta'limda IT-dan foydalanish madaniyatini ta'minlash va iste'mol qilishni rag'batlantirish orqali kengaytirish.
Axborot texnologiyalari turlarini baholashda ta'lim ehtiyoji, xususiyatlari kabi masalalarni hisobga olish kerak.
Ta’limda sun'iy intellekt texnologiyalaridan foydalanishni kengaytirish, raqamli ma'lumotlarni yig'ish, saqlash va qayta ishlash tizimini takomillashtirish maqsadida hozirda yurtimizda keng ko’lamli ishlar olib borib kelinmoqda. Qisqa qilib aytganda, sun'iy intellekt muayyan vazifalarni bajarishda inson xatti-harakatiga taqlid qilishga qodir bo'lgan tizim yoki texnologiya bo'lib, olingan ma'lumotlardan foydalanib asta-sekin mukammallashib boradi. Umuman olganda sun'iy intellekt format ham, funksiya ham emas, balki bu jarayon bo'lib, ma'lumotlarni yig'ish, tahlil qilish kabilarni o'z ichiga oladi.
So‘nggi yillarda ekspertlar 2017-2021 yillar oralig‘ida AQShda ta’limda sun’iy intellektdan foydalanish 47,5 foizga o‘sishini kuzatishdi. Garchi ko'plab ta'lim bo'yicha ekspertlar o'qituvchilarning mavjudligini ushbu texnologiya bilan olib tashlab bo'lmaydi, deb hisoblashsa-da, ular o'zlarining ishlarini va ta'limning eng yaxshi amaliyotlarini qo'llash usullarini o'zgartirishiga rozi bo'lishadi. Bozor tadqiqot mexanizmiga ko'ra, ta'limda AIdan global foydalanish yillik o'sish sur'ati 45 foizni tashkil etadi va 2025 yilga kelib 5,80 milliard dollarga yetishi kutilmoqda.
Linch The EdAdvocate jurnalida, "Sun’iy intellekt (SI) sinfdagi ta'limni kamaytirmaydi, balki uni ko'p jihatdan yaxshilaydi." U SIni ta'limga integratsiya qilishning beshta qiziqarli potentsial afzalliklarini umumlashtiradi: