Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

Библиография: 
Алишер Навои. Собрание сочинений в 10 томах. Смятение праведных. Том III. Т. 
1968. 271 с. 
Алишер Навои. Собрание сочинений в 10 томах. Возлюбленный сердец. Т Х. Т. 
1970. 198 с. 
AXBOROT XURUJLARINI BARTARAF ETISHDA YOSHLARNING O’RNI 
Abduraimova Manzura, NavDPI o’qituvchisi
Sa’dinov Alisher, NavDPI talabasi
 
Axborot 
xurujiga 
berilgan 
turlicha 
ta`riflar 
mavjud. 
Rossiyalik 
ayrim 
mutaxassislarning fikricha axborot xuruji bu - raqib ustidan axborot hukmronligiga erishish 
va shuning evaziga unga moddiy, mafkuraviy yoki boshqacha zarar yetkazish uchun 
davlatning harbiy kuchlari, hukumati hamda xususiy tashkilotlari tomonidan amalga 
oshiriladigan tadbirlar va operasiyalar majmuasidir
. 
Mamlakatga nisbatan amalga oshirilgan 
va oshirilayotgan axborot xurujlarining asosiy maqsadi – davlat va xalq o`rtasida 
ishonchsizlikni, aholida shubha, ikkilanish, parokandalik, tartibsizlikni keltirib chiqarishdir. 
Shuni ta`kidlash kerakki, mustaqillik yillarida davlat apparatiga nisbatan turli 
kuchlar tomonidan ta`sir qilish, muayyan talablarini bajartirish maqsadida axborot xurujlari 
tashkil qilib kelinayotganligi ma`lum. Bu ayni paytda davlatdagi tinchlik, barqarorlik, milliy 
taraqqiyot yo`lida amalga oshirilayotgan islohotlarga qarshi qaratilgan harakatlardir. 
XXI asrda axborot urushining o`ziga xos jihati urush vositalari, uslublarining 
ko`paygani, takomillashganida ko`rinadi. Bugungi kunda bunday urush internetda, ijtimoiy 
tarmoqlar, messenjerlar orqali ham olib borilmoqda. Ayrim mutaxassislar tomonidan 
psixoterapiya metodlari yakka shaxsga qanday ta`sir etsa axborot urushining metodlari 
ommaviy ongga salbiy ta`sir qilishi ta`kidlanmoqda. 
Axborot urushiga yaqqol misol sifatida “Sovuq urush” davrida ikkita blok 
o`rtasida kechgan kurashni keltirish mumkin. O`sha davrda faol axborot va psixologik urush 
olib borish uchun bir qator OAVlar (“Ozodlik”, “Amerika ovozi”, “Nemis to`lqini”, BBC 
radiostansiyalari va h.k.) tashkil etiladi yoki bu jarayonga jalb etiladi. 
Tahlillar shuni ko`rsatadiki, yaqin va uzoq davlatlarda sodir etilgan davlat 
to`ntarishlari (“rangli inqiloblar”, “arab bahori”) bu eng avvalo manfaatdor kuchlar 
tomonidan g`arazli maqsadga yo`naltirilgan tarzda aholiga nisbatan amalga oshirilgan 
axborot ta`sirining oqibatidir. Axborot xurujlari ta`siriga eng ko`p beriladigan aholi qatlami 
bu yoshlardir. Afsuski, axborot-kommunikasiya texnologiyalarining jadal sur`atlar bilan 
201
Алишер Навои. Собрание сочинений в 10 томах. Возлюбленный сердец. Т Х. Т. 1970. 198 с. 

---

224 
rivojlanishi axborot tahdidlarining ham kuchayishiga olib kelmoqda. Internet vositasida 
ishlaydigan dasturlar, ijtimoiy tarmoqlar orqali juda katta oqimda ma`lumotlar almashishi 
ro`y bermoqda. Ular asosan qiziqarli voqealar, gap-so`zlar, shou-biznes, sport xabarlari, 
yangiliklardan iborat. Biroq hech kim tashqi kuchlar tomonidan ijtimoiy tarmoqlar, 
messenjerlardan o`z maqsadi yo`lida foydalanmaydi, deb kafolat bera olmaydi. Misol uchun, 
Telegram messendjerida ba`zi bir guruhlarning ishtir okchilari soni 50 000 dan oshadi. 
Shunday guruhlar borki, unda asosan fahsh fotorasmlar, video lavhalar joylashtirilmoqda. Bu 
ma`naviyati, madaniyatida qusur bo`lgan shaxslarni o`ziga jalb qilish uchundir. Aynan 
shunday toifa kishilar o`zlariga javob berisha olmaydi. Keyinchalik bunday kanallarda 
siyosiy mavzuga taalluqli ma`lumotlar tarqatilishi va guruh a`zolarining fikrini o`zgartirishga, 
ma`lum bir yo`nalishga solishga harakat qilinishi mumkin. 
O’zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti Islom Karimov “...bugungi zamonda 
mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham ko`proq kuchga ega” ekanligini ta`kidlagan 
edi. Mafkura poligonlarida kuchlar nisbati esa axborot, axborot xuruji vositasida hal 
etilmoqda. 
Tinchlik va barqarorlikni ta`minlash, o`z xalqining xotirjam va farovon hayoti 
uchun yonib yashagan I.Karimovning quyidagi so`zlarini yodda soladi: “Hammamizga ayon 
bo`lishi kerakki, “axborot asri” deb nom olgan XXI asrda hech qaysi davlat yoki jamiyat 
o`zini temir devor bilan o`rab yashay olmaydi. Ayni paytda, ahvol shunday ekan, deb qo`l 
qovushtirib o`tirish ham to`g`ri kelmaydi, bunday tahdidlarga javoban, biz ham, sodda 
bo`lmasdan, zarur chora-tadbirlarni ko`rishimiz kerak”.
O‘z o‘rnida aytish kerakki, hozirgi 
kunda yoshlarning aksariyati asosiy axborot manbai sifatida Internetga murojaat qilmoqda. 
Foydalanilayotgan axborot vositalarining katta qismi asosan «Twitter», «Facebook», 
«Odnoklassniki» kabi ijtimoiy tarmoqlar va video, audio portallarga to‘g‘ri kelsa, ma’lum bir 
qismigina zararli ta’sir etmaydigan, ilmiy, madaniy va ma’rifiy saytlardan iboratligini 
kuzatish mumkin. 
Bugungi globallashuv davrida Internet tizimi orqali mentalitetimizga mutlaqo yot 
mafkura va dunyoqarashni yoshlarning qalbi va ongiga singdirishga urinayotganlar borligi 
davlatning ertangi kelajagi uchun xatarlidir. Zero, mafkuraviy xurujlar, avvalo, yoshlarning 
ongini zaharlashga qaratilgan bo‘lib, «ommaviy madaniyat» deb atalayotgan illat xalqning 
ma’naviy boyligi bo‘lgan odob-axloq, ibo, or-nomus, iroda, sharm-hayo, iffat-andisha kabi 
fazilatlarni nursizlantirib, ko‘p ming yillik milliy qadriyatlarga putur yetkazmoqda. 
O‘zbekiston erishayotgan, dunyo tan olayotgan ulkan yutuqlarning negizida turgan asosiy 
omil insondir. Demak, inson jamiyatning davlatning asosi ekan, axborot xurujlari jarayonida
tarbiya orqali jamiyatni halokatdan qutqarishning yagona chorasi sifatida gavdalanadi. Bu 
yo’lda buyuk ma’rifatparvar «Abdulla Avloniyning «Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot, 
yo najot — yo halokat, yo saodat — yo falokat masalasidir» degan so‘zlari» ni kundalik 
shiorga aylantirish kerakligi yodga tushadi.