Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Qonun osti aktlari
– yuridik normalarni o’zida mujassam etuvchi, qonun asosida chiqarilgan va 
uni bajarishga qaratilgan aktlardir. 
Qonun osti aktlariga Prezident farmonlari va farmoyishlari, Vazirlar Maxkamasi (xuquqmat) 
karorlari va farmoyishlari, vazirliklar, davlat kumitalarining buyruklari, kursatmalari, qoidalari va 
x.k. kiradi. Jumladan, davlat xokimiyati maxalliy organlarining karorlari, nodavlat organlarining 
normativ aktlari va b.lar kiradi. 
H
uquq manbai
- davlat idorasini muayyan xuquqiy normativ aktlarda ifodalash, bayon qilish 
usuli va shaklidir. Xuquqiy normativ aktning muqim xususiyati - bu uning qaysi davlat organi 
chiqaorganiga qarab ma'lum yuridik kuchga ega bo’lishi va xuquq manbalari tizimida muayyan 
o’rinni egallashidir. Harajatlar bir vakolatli davlat organi qatiy belgilangan xuquqiy normativ 
aktlarini chiqarish xuquqiga egadir. Bu xuquq Konstitutsiya va boshqa qonunlarda maxsus 

---

59 
mustaqkamlangan. Masalan, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida O’zbekiston Oliy 
Kengashining qonunlar va qarorlar qabul qilish xuquqi belgilab berilgan. 
Huquqiy normativ aktlar qaysi davlat organi tomonidan qabul qilinganligiga qarab muayyan 
tizimni tashkil qiladi. qozirgi paytda O’zbekistonda xuquqiy aktlarning quyidagi turlari bor: 
qonunlar, qonun asosida chiqariladigan normativ aktlar. 
Maqalliy qokimiyat va uning apparati o’z vakolati va xududiy doirasida qonunosti aktlarini 
chiqaradi. 
Qonunlarni tubdan qayta ko’rib chiqish va sistemaga solish xuquqiy islohotning ajralmas 
qismidir. 
Tizimga solish
- bu davlat organlari tomonidan qonunlar va qonunosti aktlarini muayyan tartibga 
solish faoliyatidir. Tizimga solish xuquqiy normativ aktlardan to’la foydalanish, qonunlarni qayot 
talablariga mos ravishda yangilashni ta'minlaydi, xuquqiy normativ aktlardagi eski normalardan, 
qarama-qarshiliklari va boshqa kamchiliklardan holi etadi. 
Huquqiy normalarni tizimga solishning kodifikatsiya va inkorporatsiyadan iborat ikki turi 
mavjud. 
Kodifikatsiya 
- qonunlari kodekslar bilan ishlab chiqarish yo’li bilan tizimga solishdir. U 
xuquqiy normalarni mazmunga qarab qayta ishlab chiqarishni va ularni yangi qonunlar ilmiy 
asoslangan tartibda izoqlashni nazarda tutadi. Kodifikatsiya hamma vaqt amaldagi qonunlarning 
mazmunini qayta ko’rib chhish bilan boqlh bo’lib xuquqiy normalardagi eski qoidalarni, qarama-
qarshiliklarni, kamchiliklarni tugatishga qaratilgandir. 
Inkorporatsiya
- bu amaldagi qonularni va boshqa xuquqiy normativ aktlarni bu aktda ma'lum 
xronologik, alfavit va yoki boshqa tartibda joylashtirishdir. Bunda tizimga solinadigan aktlar 
mazmuni o’zgarmaydi. Ular to’plamga izoqsiz kiritiladi. Inkorporatsiyaning rasmiy va norasmiy 
shakllari bo’ladi