Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Huquq tizimi tushunchasi va uning tuzilishi. 
Huquq murakkab ijtimoiy vokelik bo’lib, ichki izchillik, bir butunlik, o’zaro alokadorlik va 
dialektik umumiylik xususiyatlariga ega. Huquq tizimini xuquq normalarining oddiy yigindisi
sifatida tushunmaslir kerak.Xuquq normasini tashkil etuvchi elementlar muayyan ob'ektiv 
boglanishga, mantiqiy alokadorlikka ega. 
XNlar jamiyat taraqqiyotidagi dialektik jarayonning maxsuli sifatida xayot talablaridan yelib chiqib 
o’zgarib turadi. Yuridik normalar nixoyatda xilma - xil va keng kulamdagi ijtimoiy munosabatlarni 
tartibga solishiga karamasdan, ular o’zaro mutanosiblik va ichki alokadorlik qonuniyatlari asosida 
birlashadilar.Bu o’zaro muvofiqlik va alokadorlikning jamiyat iqtisodiy tizimidan, ijtimoiy, siyosiy 
va ma'naviy xayot negizlarining yuirligidan kelibchiqadi. xuquqning bir butunligi, ob'ektiv xayotining 
aks etishi, maqsadga muvofiqligi, siyosiy yunalishi va ichki dialektikasi uning tizimida namoyon 
bo’ladi. 
xuquq tizimi - ijtimoiy xayotning umumiy qonuniyatlari asosida shakllanadigan ob'ektiv xuquqiy 
xodisadir.Yoki - bu xuquqning ichki tizimidan iborta bo’lib, o’zaro o’zviy alokadorlikda va dialektik 
umumiylikda bo’lgan xuquq normalari, institutlari va soxalaridan tashkil topadi. 
Huquq tizimining belgilariga quyidagilar kiradi: 
uning birlamchi elementi sifatida xuquq normalari namoyon bo’lib o’z navbatida ular yanada keng 
tashkil etuvchilarga - xuquq institutlari va xuquq soxalariga birlashadilar; 
elementlar bir biriga o’zaro qarshi bo’lmasdan, ichki o’zaro boglangan bo’lib, unga tukislik va 
birlikni baxsh etadi;
u ijtimoiy - iqtisodiy, siyosiy, milliy, diniy, madaniy, tarixiy faktorlar bilan shartlangandir; 
xuquq tizimi ob'ektiv xarakatga ega bo’lib, u ob'ektiv mavjud bo’lgan ijtimoiy munosabatlarga 
bog’liqdir (u shaxslarning sub'ektiv qarashlariga nisbatan tashkil etilmaydi). 

---

72 
Shunday qilib, xuquq tizimining tuzilishini quyidagi elementlar tashkil etadi: xuquqiy normalar; 
xuquq institutlari; xuquq soxalari; 
Huquq tizimi jamiyatning iqtisodiy tuzilishida paydo bo’lib, u bilan bog’liq bo’lgan, uni 
mustahkamlaydiganhar bir davlatning ichki tuzilishi bo’lib, kishilar o’rtasidagi turli ijtimoiy 
munosabatlarni tartibga soladi. Huquq tizimi jamiyatning siyosiy, goyaviy, ma’rifiy va boshqa 
ijtimoiy belgilar bilan halkning huquqiy ongi, huquqiy madaniyatiga va davlatning huquq ijodkorlik 
faoliyatiga bo’lhdir. 
Huquq tizimi jamiyatdagi barcha millat, sinf va halknin qonun darajasida kutarilgan erki-irodasi 
bo’lib, ular o’rtasida turli ijtimoiy munosabatlarni tartibga huquq norialari, huquq institutlaridan va 
huquq sohalaridan iborat bo’lib u obyektiv harakterga ega.