Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Davlat boshqaruv shakli 
Bu kategoriya (boshqaruv shakli) oliy organlarning qanday paydo bo’lishini, ularning nimani 
bildirishini va kanaka asoslarga ko’ra o’zaro harakatda bo’lishlarini bildiradi. 
Boshqaruv shakli oliy xokimiyat organlarining tashkil topish usullarini, uning organlarini 
paydo bo’lish tartibini, uning o’zaro va aholi bilan harakatlarini,ularni shakllantirishda aholining 
qatnashish (ishtiroki) darajasini ochib beradi
.
Davlat boshqaruv shakli– bunda davlat hokimiyati va boshqaruv oganlarini tashkil topish va 
tuzilish tartibi belgilanadi.
Jaxondagi barcha davlatlar boshqaruv shakliga ko’ra monarxiya va 
respublika shaklida bo’ladi. Monarxiya – bu oliy davlat hokimiyatini bir shahsning (monarx, 
podsho, imperator) qo’lida bo’ladi va podsholik avloddan-avlodga meros qilib qoldiradilar. 

---

27 
Monarxiya boshqarish davlat shakli o’z navbatida ikkiga bo’linadi. Cheklanmagan mutloq 
(absolyut) monarxiya bo’ladi. Absolyut monarxiya feodal davlatning oxirgi rivojlanish bosqichiga 
xos bo’lib, feodal tarqoqligi jarayoni hamda markazlashgan davlatning paydo bo’lishi davriga mos 
keladi. Xozirgi paytda absolyut monarxiyaga bir necha O’rta Sharq davlatlarini misol bo’la oladi 
(Saudiya Arabistoni). 
Cheklangan monarxiya boshqaruv shaklida oliy davlat xokimiyati monarx bilan boshqa organ 
(organlar) o’rtasida mujassamlashgan. 
Cheklangan monarxiya turli xil tarixiy bosqichlarda turlichadir. Cheklangan monarxiyaga 
«soslovno - predstavitelnaya» (****) monarxiya bilan zamonaviy konstitutsion monarxiya 
tegishlidir.Birinchisi, feodal davriga, ikkinchisi, kapitalizm davriga to’g’ri keladi. 
Masalan, tarixda Rim quldorlik davlati, Sharqda despotik Misr, Hitoy quldorlik davlatlari. 
Hozirgi vaqtda cheklanmagan monarxiya boshqarish davlat shakliga Iordaniya, Omon, Katar, 
Birlashgan arab amirligi davlatlari misol bo’ladi. 
 Cheklangan monarxiyada – davlat tepasida turuvchi monarx, podshoning hokimiyati biron organ 
yoki qonun bilan cheklanib qo’yiladi
. Masalan, Buyuk Britaniya, Shvetsiya, Daniya, Norvegiya va 
boshqalar. Bu davlatlarda monarx davlat boshlig’i bo’lib, « podsholik qiladi lekin davlatni 
boshqarmaydi», davlatni hukumat boshqaradi. 
Cheklangan monarxiya davlatlari o’z navbatida