Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya o



Download 8,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/199
Sana01.01.2022
Hajmi8,48 Mb.
#299601
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   199
Bog'liq
topografiya va kartografiya asoslari

Oriyentirlash. 
 
Turgan joyimizning gorizont tomonlari (shimol, janub, sharq va g‘arb) yoki 
mahalliy  predmetlar  yordamida  aniqlashga  oriyentirlash  deyiladi.  Orentirlash 
uchun  Yer  yuzasidagi  birorta  nuqtadan  meridian  yo‘nalishi  o‘tkazilib,  unga 
perpendikulyar chiziq tortiladi. Buni parallel chiziq deb faraz qilinadi.  
 
Meridian va parallel yo‘nalishlarini gnomon usulida, astronomik yo‘l bilan 
shuningdek quyosh, oy va qutb yulduzlari yordamida ham aniqlash mumkin.  
 
Har  qanday  chiziqning  yo‘nalishi  va  chiziq  bilan  boshlang‘ich  yo‘nalishi 
deb qabul qilingan  orasidagi bo‘lgan burchak yordamida aniqlanadi. Bu burchak 
oriyentirlash  burchagi  deb  aytiladi.  Oriyentirlashni  bajarish  oriyentirlash 
burchaklaridan  foydalaniladi.  Bular  quyidagilar:  azimut,  magnit  azimuti,  to‘g‘ri 
va  teskari  azimutlar,  rumb,  direksion  burchak  va  meridianlar  yaqinlashuv 
burchaklaridir.  
 
Azimut  burchagi  deb  geografik  meridianning  shimol  tomonidan  berilgan 
predmet  yoki  nuqta  tomon  yo‘nalish  orasidagi  burchakka  aytiladi.  U  0
0
dan 
360
0
gacha soat strelkasi bo‘yicha hisoblanadi. Azimut yo‘nalishiga qarab teskari 
yo‘nalish teskari azimut deyiladi.  


 
Rumb  burchagi  deb  yo‘nalish  chizig‘i  bilan  unga  eng  yaqin  geografik 
meridian orasidagi gorizontal burchakka aytiladi. Rumb burchagi 0
0
 dan 90
0
gacha 
hisoblanib  gorizont  tomonlari  shimoliy-sharq,  janubiy  –  sharq,  shimoli-g‘arb, 
janubi-g‘arb  deb  yoziladi.  Magnit  rumbi  deb  yo‘nalish  bilan  magnit  meridiani 
orasidagi  burchakka  aytiladi.  Azimut  va  rumb  burchaklari  kompas,  bussol, 
ganiometr, astrolyabiya, uglomer va teodolit yordamida o‘lchanadi.  
 
Geografik  meridian  bilan  aniqlash  kerak  bo‘lgan  yo‘nalish  orasidagi 
burchak haqiqiy azimut deb yuritiladi. Magnit meridiani bilan yo‘nalish orasidagi 
burchak magnit azimuti deb ataladi.  
 
Direksion  burchak  deb  to‘g‘ri  burchakli  koordinata  sistemasidagi  absissa 
yoki  X  lar  o‘qining  shimol  tomondan  yo‘nalish  orasidagi  burchakka  aytiladi. 
Direksion  burchak  ham  0
0
  dan  360
0
  gacha  o‘lchanib  soat  strelkasi  bo‘yicha 
hisoblanadi.  
 
Haqiqiy  azimut  bilan  magnit  azimuti  orasidagi  burchak  magnit 
strelkasining og‘ish burchagi deyiladi. Bu sharqiy og‘ish burchagi (+) va g‘arbiy 
burchagi  (-)  bo‘lishi  mumkin.  Shunga  ko‘ra  Aaz  =  Maz  –  sharqiy  A
3
=M
az
-V
1
 
g‘arbiydir. Magnit azimut = 78
0
 30
1
 bo‘lsa, og‘ish burchagi 6
0
15
1
 bo‘lsa, haqiqiy 
aziumt quyidagicha topiladi.  

Download 8,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   199




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish