Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti fizika va astronomiya o

1-rasm 2-rasm

Quyidagini esda tutish lozim:

1. 
   Optik markaz bo‘ylab tushgan nur o‘z yo‘nalishini o‘zgartirmaydi, (qo‘shimcha o‘q deyiladi).
   
2. 
   Bosh optik o‘qqa parallel nur linzadan keyin uni bosh fokusi F₁ nuqta orqali o‘tadi.
   

OF₁ f ga linzani fokus masofasi, bosh optik o‘qqa F₁ nuqtada perpendikulyar o‘tkazilgan tekislik uning fokal tekisligi deyiladi. Qushimcha o‘qlarga parallel nurlar linzadan o‘tib, fokal tekisligida to‘planadi. Linzalar fokus masofasiga teskari proportsional bo‘lgan kattalik optik kuch bilan xarakterlanadi. Optik kuch dioptriyalarda o‘lchanadi, va u linzani qalinligiga, egrilik radiusi O₁S₁ R₁ va S₂O₂ R₂ ga, linza moddasining nisbiy sindirish ko‘rsatkichi n– ga bog‘liq bo‘lib, quyidagicha ifodalanadi:
(1)
Agar bo‘lsa, linza yig‘uvchi, aksincha sochuvchi linza deyiladi.
Tasvir – bu ob'ektlarning konturi va detallarini o‘lchovi biroz o‘zgartirilgan manzarasidir. Har qanday predmetning tasvirini tuzish uchun ikkita nur olinsa kifoya qiladi, shunda nurlarning yo‘llarini kuzatish oson bo‘ladi (3-rasmga qarang).
Tajriba ko‘rsatadiki, linzadan buyumgacha bo‘lgan masofa ni o‘zgartirsak, tasvirgacha bo‘lgan masofa ham o‘zgaradi. (3 rasm)


3-rasm 4-rasm

Rasmdan АВО ~ А₁В₁О va ОКF¹ ~

(2) (2¹)

2 va 2¹ dan fb= bo‘lsa, ni yozish mumkin. Buning har ikki tomonini f ga bo‘lib, linza formulasini hosil qilamiz:

(3)
1- ga asosan

Tasvir chiziqli o‘lchamining buyum chiziqli o‘lchamiga nisbatan linzaning chiziqli katalashtirishi deyiladi.

(4)
4-formuladan yupqa linzani kattalashtirishi buyumni linzaga nisbatan joylashishiga, linzaning optik kuchiga bogliq degan xulosa kelib chiqadi.