Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti fizika va astronomiya o

J = J₀ cos a (2)
Ushbu (2) formula Malyus qonunini ifodalaydi.
To‘la qutblangan to‘lqin faqat monoxromatik to‘lqinlarga taaluqli. Monoxromatik bo‘lmagan to‘lqinlar uchun to‘la qutblangan to‘lqinni kuzatish mumkin emas.
Qurilmaning tuzilishi
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, qutblantirgichdan o‘tgan tabiiy yorug‘lik to‘la qutblanmaydi. Qutblantirgichdan o‘tgan yorug‘likda qisman tabiiy yorug‘lik aralashmasi ishtirok etadi. Bunday hollarda qutblanish darajasini aniqlashimizda quyidagi ifodadan foydalanamiz.



bu erda I_max - tahlil etgichdan o‘tgan yorug‘lik intensivligining fotoelementda hosil qiladigan fototokining maksimal qiymati (Bu holda qutblantirgichning va tahlil etgichning mos ravishda qutblantirish va tahlil etuvchi tekisliklari ustma-ust tushadi). I_min - tahlil etgichdan o‘tgan yorug‘lik intensivligining fotoelementda hosil qiladigan fototo­kining minimal qiymati (bu hol qutblantirgich va taxlil etgichning qutblantirish va tahlil etuvchi tekisliklari o‘zaro ko‘ndalang joy­lashgan).



Laboratoriya ishi qurilmasi 2-rasmda keltirilgan qurilma asosida bajariladi. Yorug‘lik manbaidan parallel nurlar qutblantirgich va taxlil etgichdan o‘tib fotoelementga tushadi. Fotoelement yorug‘lik energiya­sini elektr signaliga aylantiradi va uni o‘lchash asbobi yor­damida qayd qilinadi. Qutblantirgichga tushayotgan yorug‘lik intinsivligini I_o bilan qutblantirgichdan o‘tgan yorug‘lik intensivligini I_o‘ deb olamiz va tahlil etgichdan o‘tgan yorug‘lik intensivligi (2) formula orqali topiladi. Shu (2) formula asosida Malyus qonuni tekshiriladi va (3) formula asosida yorug‘likning qutblanish darajasi aniqlanadi.
Ishni bajarish tartibi

1. 
   Yorug‘lik manbai elektr tarmog‘iga ulanib 2-3 minut qizdiriladi.
   
2. 
   Qutblantirgich va analizatorni bitta o‘q bo‘yicha yorug‘lik nuri yo‘liga joylashtiriladi.
   
3. 
   Kremniyli fotoelementni shunday joylashtirish kerakki, unga ulangan mikroampermetr eng katta ko‘rsatgichga erishsin.
   
4. 
   Tahlil etgichni qutblantirgichga nisbatan aylantirib mikroamer­metr ko‘rsatgichidan tokning minimal va maksimal qiymatlarini 4-5 marta qayd qilish kerak.
   
5. 
   Tahlil etgich 360⁰ qadar 5-10 qadam bilan aylantirib, fototoklar kattaligi yozib olinadi.
   
6. 
   Beshinchi punktdagi ishlar 4-5 marta takrorlanadi va jad-valga yoziladi.
   
7. 
   Ikkinchi ifoda yordamida qutblanish darajasining o‘rta qiymati va hatoliklari topiladi.
   
8. 
   Olingan natijalarning o‘rtacha qiymatlari va jadvaldan foyda­lanib Malyus qonuni tekshiriladi va grafigi chiziladi.
   

Mavzuni mustahkamlash:
“Kubik” metodi

1. 
   Tasvirlang: qutblangan yorug‘lik
   
2. 
   Taqqoslang: elektr tebranishlar tartibga solinsa
   
3. 
   O‘xshating: tebranish vektori bitta tekislikda tebranadi
   
4. 
   T ahlil qiling: tabiiy yorug‘likdan qutblangan yorug‘lik hosil qilish mumkin
   
5. 
   Ishlating: turmalin, island shpati
   
6. 
   Foydali va zararli tomonlari:
   

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Yorug‘lik tulqinlari deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Tabiiy yorug‘lik deganda nima tushiniladi?
   
3. 
   Qutblangan yorug‘lik deganda nima tushiniladi?
   
4. 
   Yassi yoki chiziqli qutblangan yorug‘lik deganda nima tushiniladi?
   
5. 
   Tabiiy yorug‘likdan qanday qilib chiziqli (yassi) qutblangan yorug‘­lik olinadi?
   
6. 
   Qutblantirgich va tahlil etgich lar qanday ishlaydi?
   
7. 
   Malyus qonunining ifodasini yozing va fizik mohiyatini tushintiring.
   
8. 
   Yorug‘likni nurini qanday element bilan qayd qilinadi va uning qayd qilishi qaysi fizik effekt asosida tushintiriladi?
   
9. 
   Fotoelementda hosil bo‘lgan fototokning kattaligi yorug‘lik intensivligiga qanday bog‘liq?
   
10. 
    Fototokni qanday asbob bilan o‘lchanadi?