Навоий давлат кончилик институти корхона жиҳозлари

IX боб. ТЕХНОЛОГИК ҚУВУРЛАР
29-маъруза
9.1. Технологик қувурлвр ва уларнинг категориялари
Технологик жиҳозларнинг ажралмас қисми бўлган қувурлар, газлар, буғлар ва суюқликларни узатиш учун хизмат қилади. Уларнинг нархи корхона барча жиҳозлари нархининг тахминан 30 фоизини ташкил қилади. Технологик қувурлар цех ичидаги ва цехлар орасидаги каби турларга бўлинади. Цех ичидаги қувурлар шу цех чегарасидаги ускуналарни бир-бири билан боғласа, цехлар орасидагиси эса турли цехдаги жиҳозларни бир-бири билан туташтиради. Бундан ташқари улар, ер ости ёки ер усти қувурларига бўлинади.
Технологик қувурлар қўйидаги элементларни ўзида мужассамлаштирган конструкция ҳисобланади: трубаларни, қувур деталларини (фитинг) ва авматураларни.
Қувурлар асосан иккита катталик билан характерланади: шартли ўтиш жойи (проход) Dу ва шартли босим Ру. Труба ёки арматуранинг муҳит ўтадиган тешигининг номинал диаметри шартли ўтиш жойи дейилади ва унинг қиймати қўйидагича бўлиши тавсия қилинади; 3,5,10,15,20,25,32,40,50,65,80,100,125,150,200,250,300,350,400,500,600,800,1000,1200,1400,1600,2000,2400,3000,4000мм.
Температураси 20˚С бўлган муҳитнинг, қувур элементларининг узоқ ва хавфсиз ишлашини таъминловчи энг катта ортиқча босими шартли босим дейилади. Муҳитнинг ишчи температураси 200˚Сгача бўлганда шартли босим ишчи босим билан мувофиқлашади. Температура бундан ҳам катта бўлганда шартли босимнмнг қиймати ишчи босимнмкидан катта бўлиши керак. Давлат стандарти бўйича (ГОСТ 356-68) шартли босимнинг қўйидаги қийматлари ўрнатилган (МПа): 0,1;0,25;0,4;0,6;1;1,6;2,5;4;6,4;10;16;20;25;32;40;50;64;80;100.
Барча технологик қувурлвр муҳитнинг хоссаларига қараб беш гуруҳга (АБ,В,Г,Д) ҳамда муҳит параметрлари (босими ва температураси) бўйича бешта категорияга (I,II,III,IV,V) бўлинади. Қайси гуруҳдаги қувурдвн қандай хоссали муҳит учун мўлжалланганлги қўйида келтирилган:
А-захарли газлар ва суюқликлар;
Б-ёнувчи ва актив газлар, ҳамда тез алангаланадиган ва ёнадиган суюқликлар;
В-ўта қизиган сув буғи;
Г-туйинган сув буғи, иссиқ сув ва буғ конденсати;
Д-ёнмайдиган суюқликлар, буғлар ва газлар.
Ҳар бир гуруҳдаги қувурлар ўз навбатида категорияларга бўлинади. Масалан заҳарли муҳитнинг температураси 350-700˚С бўлса А гуруҳдаги I категорияли, шундай муҳитнинг температураси - 150дан +120˚Сгача булса А гуруҳдаги IV категорияли қувур фойдаланилади. Ҳар бир категорияли қувурлвр учун аниқ бир лойиҳалаш, монтаж қилиш, ишлатиш ва таъмирлаш нормалари ўрнатилган.