Навоий давлат кончилик институти корхона жиҳозлари

4.12. Иссиқлик алмаштиргичларни ҳисоблаш ва танлаш

Иссиқлик алмашиниш ускуналарини ҳисоблашдан мақсад ускунанинг иссиқлик алмашиниш юзасини топишдан иборат. Иссиқлик ташувчиларнинг сарфлари ҳамда бошланғич ва охирги температуралари берилган бўлади. Кенг қўлланилгани учун кожух–трубали иссиқлик алмаштиргичларни ҳисоблашни кўрамиз.

Иссиқлик алмашиниш юзаси иссиқлик ўтказишнинг асосий тенгламасидан топилади:
(4.7)

бу ерда Q– иссиқлик миқдори, Вт; К–иссиқлик ўтказиш коэффициенти, Вт/(м²К); ∆t_ўр- ўртача температуралар фарқи, К.

Иссиқ муҳитдан совуқ муҳитга ўтказилган иссиқлик миқдори қўйидаги тенгламалардан топилади:
-агар муҳитнинг агрегат ҳолати ўзгармаса:
(4.8)

-агар муҳитнинг агрегат ҳолати ўзгарса:

Q=Gr; (4.9)

Бу ерда G- муҳитнинг сарфи, кг/с; С_р – муҳитнинг иссиқлик сиғими, Ж/(кгК); t₁ ва t₂– муҳитнинг бошланғич ва охирги температуралари, С; r– буғ ҳосил бўлишининг солиштирма иссиқлиги, Ж/кг.

Иссиқлик алмаштиргичнинг ичида моддалар бир-бирига нисбатан фарқи қарама-қарши томонга ҳаракатланаётган бўлса ўртача температуралар фарқи қўйидагича топилади:


(4.10)

Бу ерда Δt _кат ва Δt _кич- ускунанинг четларидаги, яъни катта ва кичик температура фарқлари, К.

Иссиқ муҳитнинг температурасини Т ва совуғиникини t билан белгиласак:
Δt _кат = Т₁-t₂
Δt _кич = Т₂-t₁ (4.11)

Агар муҳитлар бир-бирига нисбатан турли хил йўналишларда ҳаракатланса:

Δt _ўр=Е_Δt Δt _ўр.к

Бу ерда Е_Δt- тузатма коэффициэнт (унинг қиймати оқим турига боғлик махсус маълумотлардан олинади).

Иссиқлик ўтказиш коэффициенти:

Бу ерда d_u ва d_с- иссиқ ва совуқ муҳитлар томонидаги иссиқлик бериш коэффициентлари, Вт/(м²к); б_д, б_u ва б_с – труба деворининг, иссиқ ва совуқ муҳитлар томонидаги чўкмаларнинг қалинлиги, м:

- деворнинг иссиқ ва совуқ муҳитлар томонидаги чўкмаларнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентлари, Вт/(мк).
Иссиқлик бериш коэфициентларини топиш тенгламалари кўп бўлиб , улар оқимнинг режими, муҳитнинг қайси каналда ҳаракатланаётгани ва агрегат ҳолатини ўзгариши ёки ўзгармаслигига қараб танланади. Бундай тенгламалар кўпгина адабиётларда келтирилган.
Ҳисоблашларнинг охирида ускунанинг гидравлик қаршилиги топилади.
Иссиқлик алмаштиргичларнинг конструкциясини танлаганда қўйидаги талабларни эътибога олиш лозим:

1. 
   Керакли иссиқлик миқдорини ўтказиш;
   
2. 
   Муҳитнинг физик - кимёвий хоссалари;
   
3. 
   Иссиқлик алмаштиришнинг жадал бориши
   
4. 
   Гидравлик қаршиликнинг кичик бўлиши;
   
5. 
   Ускунанинг тузилиши ихчам бўлиши;
   
6. 
   Материал муҳитнинг агрессивлигига чидамли бўлиши;
   
7. 
   Тозаланиши ҳамда таъмирланиши осон бўлиши ва ҳоказо.