National researches of uzbekistan: conferences

Foydalanilgan adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni (O’zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997 y., 9-son).
2. Xasanboyev J, To’raqulov X, Alqarov I., Usmonov N. Pedagogika.– Т.: Ношир, 2011
3. www.ziyonet.uz
4. www.tadqiqot.uz 
5. www.uzedu.uz 

---

49
Февраль 2022 10-қисм
Тошкент
‘‘ЎЗБЕКИСТОНДА МИЛЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР: ДАВРИЙ АНЖУМАНЛАР:’’
TALABALARNING MEDIAKOMPETENTLIK TUSHUNCHASINI RIVOJLANTIRISH
Otabekov Akbar Oynabekovich
Jizzax davlat pedagogika instituti katta o’qituvchisi
[phone]
[e-mail]
Annotatsiya:
Ushbu maqolada talabalarning mediakompenentlik tushunchasini rivojlantirish 
haqida ma’lumot berilgan. Talaba o‘zida shakllangan mediakompetentlik darajasiga ko‘ra uni 
yanada rivojlantirishi mumkinligi keltirilgan.
Kalit so’zlar:
mediasavodxonlik, mediakompetentlik, media madaniyat, ommaviy axborot vo-
sitalari, o‘qituvchi, talaba.
So‘nggi yillarda axborot oqimining bir necha barobar tezlashishi, ijobiy ma’lumotlar bilan bir 
qatorda salbiy xarakterdagi axborotning ko‘payishi mediasavodxonlikka ega bo‘lish zaruratini 
isbotlab bermoqda. An’anaviy tarzda mediasavodxonlik shaxsning adabiy asarlarni tahlil eta olish 
va sifatli matnlarni yaratishidan iborat bo‘lgan. Bugungi kunda esa mediasavodxonlik – axborotning 
nega va nima uchun uzatilayotganligini bilish demakdir. Bundan shuni tushunishimiz mumkinki, 
talabalarning mediakompetentlik tushunchasini rivojlantirish uchun ularda mediasavodxonlik 
shakllangan bo‘lishi lozim.
Talabalarning mediakompetentlik tushunchasini rivojlantirish, avvola:
- Huquqiy demokratik jamiyatimizning to‘laqonli, faol fuqarosi sifatida amalga oshirilayot-
gan islohatlar mazmun – mohiyatini tushunish;
- OAV orqali uzatilayotgan va qabul qilinayotgan kundalik axborotni saralash ko‘nikmalar-
ini shakllantirish;
- Axborot orqali inson ongini boshqarishga yo‘l qo‘ymaslik va har qanday vaziyatda to‘g‘ri 
qaror qabul qilish;
- Insonning vizual obrazlar taʼsiri ostida ijobiy yoki salbiy tomonga o‘zgarishlarini tahlil eta 
olish va vizual xabarlar ostida beriladigan ko‘rinmas ma’lumotlarni o‘qiy olish;
- OAV orqali beriladigan matnli kommunikatsiyalar mohiyatini tahlil etish;
Axborot qayerdan, kim tomonidan va nima maqsadlarda uzatilyapti, kimning manfaatlarini 
o‘zida aks etayapti, uning asosiy vazifasi insonlarni audiovizual va bosma matnlarning madaniy 
ahamiyatini to‘g‘ri tushuna oladimi, degan savollarga javob topa olish uchun zarurdir.
Aslida, mediakompetentsiyasini rivojlantirish bir qator komponentlarga asoslanadi. Birinchisi, 
ommaviy axborot vositalaridan foydalanish tajribasi
Ikkinchisi, ommaviy axborot vositalari sohasida ko‘nikmalarni faol qo‘llash.
Uchinchisi, o‘z – o‘zini tarbiyalashga tayyorgarlik.
Mediakompetentsiya talabalarga mediamadaniyat olamida moshlashishga, ommaviy axborot 
vositalari tilini o‘zlashtirishga, mediamatnni tahlil qila olishga va shu kabilarga yordam berishi 
lozim. Zamonaviy adabiyotlarda texnika bizning ixtiyorimizda bo‘ladi, shuning uchun biz kom-
munikativ kompetensiyaga ega bo‘lamiz. Ya’ni, odamlar nafaqat tasvirlarni rasshifrovka qila ol-
ishlari, ular yana nimalarnidir “mana shunga bog‘liq holda o‘ylab ko‘rishlari” mumkin va bu tus-
hunish jarayonlarini belgilab beradi – kompetensiya aynan mana shuni ko’zda tutadi. 
Mediakompetentlikni rivojlantirish jarayoni pedagogik hamkorlik asosida amalga oshiriladi. 
Bu hamkorlik pedagogning egallagan bilim darajasi, raqamli texnologiyalardan foydalana olish 
ko`nikmasiga ega bo‘lgan o‘qituvchilarda mediakompetentlikni rivojlantirishni loyihalashtirish-
ning aniq maqsadga yo‘naltirilganligi bilan belgilanadi. 
Bu o‘rinda talabalarning individual psixologik jihatlari va o‘qituvchining tezkor aralashuvini 
inobatga oladigan samarali ta’lim treyektoriyasini ishlab chiqishni nazarda tutadi, bu talabani qis-
qa muddatda to‘g‘ri optimal oqimga solib yuborish imkonini beradi. Pedagogik va tarmoq ham-
korligi mazmuniga nisbatan bu kabi majmuaviy zamonaviy qarashlar bizga pedagogik hamkorlik 
mazmuniga keng tarmoqli xodisa sifatida mantiqiy nuqtai nazardan yondashgan xolda uning bir 
qator muhim tomonlarini ajratib ko‘rsatish imkonini berdi:
- Mediakompetentlik tarkibi nuqtai nazaridan, ya’ni bu o‘rinda pedagogik hamkorlikning 
kognitiv, operatsional va shaxsiy tarkibiy qismlarini rivojlantirish zarur;
- Hamkorlik jarayoni mantiqiy nuqtai nazaridan, ya’ni bu darajada mediakompetentlikni 

---

50