Нашрга тайёрлаган: Хадича Мисга Нашриёт

Туққан аёлнинг нифос (туғишдан кейинги қонаш) даври
Ўғил бола туққан соғлом аёлнинг нифос (туғишдан кейинги қонаш) 
даври 25-30 кундир, қиз бола туққан аёлнинг нифос даври эса 35-40 кун. 
Соғлом аёлнинг туғиш қонашлари борган сари камайиб боради. 
Қонашларнинг баъзан камайиб, баъзан кўпайиши аёл ҳолати анормал 
(ноодатий, номеъёрий) эканлигидан далолат беради. Бундай ҳолатда 
ичакларни бўшатиш, 3 кун давомида мева-сабзавот суви ичгандан кей-
ин озиқланишни тузатиш, анусга зулук қўйиш ёки бел ва думғазадан 
хожамот қилиш керак бўлади.
Чақалоқни парваришлаш
Янги туғилган чақалоқларнинг териси жуда нозик ва юпқа бўлиши 
сабабли танасига теккан ҳамма нарса қаттиқ ва совуқ туюлади ҳамда 
чақалоқни безовта қилади. Шу сабабдан, киндик боғи кесилгандан кей-
ин ва териси тозалангандан кейин чақалоқни 1 литр суга 1 ош қошиқ 
тош тузи қўшиб тайёрланган илиқ сув билан артилиши керак. Тузли сув 
чақалоқ терисининг бироз қаттиқлашишини таъминлайди. Артаётганда 
тузли сув чақалоқнинг оғзи ва бурнига кириб кетмаслигининг чоралари-
ни кўриш керак.
Илк 40 кун давомида чақалоқнинг кўриш, эшитиш, ҳидлаш, тегиниш 
қобилиятлари ҳали ривожланмаган бўлади. Аммо уларда бошқа мезон-
ларда кўриш ва эшитиш қобилияти бор. Бу қобилият чақалоқларда 40 
кун давомида пардаланмайди, фаол ҳолатда бўлади ва улар бизнинг кўра 
олмайдиган баъзи ҳақиқатларни, ҳатто инсонларнинг ҳақиқий юзини 
кўра оладилар. Шу сабабдан, туғаётган аёлнинг атрофида турган киши-
ларнинг маънавиятли кишилар бўлиши ўта муҳимдир. Токи, чақалоқ 
онасининг жанатмисол қорнидан чиқиб, дунё ҳақиқатларидан қўрқиб 
кетмасин.
Эмизиш
Туққандан кейинги илк кунларда онанинг кўкракларидан келадиган 
қуюқ сутга “оғизсут” дейилади. Ҳомиладор аёлнинг кўкраклари учи-
да 9 ой давомида пайдо бўлган микроблар эмизилган “оғизсут” орқали 
чақалоққа ўтади. 
Чақалоқққа бериладиган дастлабки озуқа айнан ана шу “оғизсут” 
бўлиши керак, чунки бу сут чақалоқнинг ичакларига фойдали микро-
бларни экади. Бу пайтда чақалоққа бўтқа ёки шакарли сув берилса, маз-
кур озуқалар ичакларга “оғизсут” воситасида экилган фойдали микро-
бларни задалайди ва ичак касалликларига йўл очади.

---

Ойдин Солиҳ «Ҳақиқий Тиббиёт»
343
Онанинг ва чақалоқнинг ҳолатига кўра кўкрaк сути туғишдан кейин 
дарров ёки 1 кун, 2 кун ёки бўлмаса 3 кундан кейиш келиши мумкин. 
Сути келишидан олдин чақалоққа ҳеч нарса бермаслик керак, сaбр 
ва ҳузур билан сут келишини кутиш керак, ризқни тақсимловчи ва 
чақалоқнинг ҳаётини ва ризқини берган Аллоҳга ишониш керак. 
Сут 3 кун ичида келмаса, чақалоқ она қорнида бирон-бир зарар кўрган 
бўлади. Сутсиз ўтган 3 кун чақалоққа бу зарардан очлик билан қутулиш 
учун Аллоҳ томонидан берилган бўлади. 
Бу ҳолатда ҳам чақалоққа ҳеч нарса бермаслик керак, бошқа аёлдан 
олинган кўкрак сути ҳам чақалоққа зарар бўлади.
Сут келганда илк 3 кун давомида чақалоқни 3-4 мартадан ортиқ эмизиб 
бўлмайди. Эмизишдан олдин чақалоқни бироз йиғлатиш ва енгил бадан-
тарбия (гимнастика) қилдириш жуда фойдалидир. Булар ошқозон, ўпкалар, 
юрак ва жигарни кучлантиради, қонни тозалайди ва ҳазмни осонлаштиради. 
Чақалоқни секин тебратиш унинг мия ва асаб тизими учун ўта фойда-
ли бўлиб, чақалоқни тинчлантиради. Фақат эмизгандан кейин йиғлатиш, 
ҳаракат қилдириш ёки қаттиқ тебратиш чақалоқ учун зарарлидир, унинг 
ҳазмини бузади, ошқозонида ичакларида газ (дам) ҳосил қилади.
3 кун кейин чақалоқни тез-тез, яъни ҳар 2-3 соатда оз-оздан эмизиш 
керак. Мана шундай тарзда эмизилган чақалоқ сутни осон ҳазм қилади. 
Ортиқча эмизилган сутнинг ҳазми қийин бўлиб, бундай сут оxиригача 
ҳазм бўлмайди. Шу сабабдан чақалоқларда қусиш ва газ (дам) оғриғи 
кўп учрайди. Болаларда газ ҳосил бўлиши ва қорин шишиши онaнинг 
аралаш ва айниган таомларни истеъмол қилганидан юз бериши мумкин. 
Бу ҳолатда она аввало ўзининг озиқланишини тартибга солиши керак. 
Чақалоққа эса дори сифатида чой қошиқда шивит, фенхель ёки арпабо-
диён чойи берилиши керак, бу чойларни онаси ҳам ичиши керак.
17-20 ойгача чақалоқ фақат она сутига эҳтиёж сезади. Бундай ёшдаги 
бола организмида фақат она сутини ҳазм қилиш учун мўлжалланган фер-
ментлар бўлади ва шу сабабли бола бошқа озуқаларни умуман ҳазм қила 
олмайди, бошқа озуқалар боланинг ошқозони ва ичакларида газ ҳосил 
қилади. Ана шунинг учун ҳам олдинги замонларда бизнинг момолари-
миз чақалоқларга овқатни ёки нонни ўзлари чайнаб, яъни ўзларининг 
ферментлари билан чайнаб беришган. 
Бу нарса чақалоқлaрда ҳазмни осонлаштирган. Чақалоққа 12-чи ой-
дан эътиборан она сутидан ташқари бирор бошқа озуқа бериладиган 
бўлса, xудди шундай тарзда, яъни чайнаб берилиши керак.