Namangan muxandislik-texnologiya

LABORATORIYA IShI № 1 LIPIDLARNI TARKIBIY QISMLARGA AJRATISH

Ishning maqsadi: O‟simlik moyining tarkibiga kiruvchi lipidlarni ayrim frakstiyalar holida ajratish.

Malumki, moylar bu turli moddalar aralashmasi. Shuning uchun, moyni shartli ravishda lipid yoki organik erituvchilarda eriydigan, gidrofob aralashma deb atash mumkin. O‟simlik moylarini tashkil qiluvchi lipidlarga ajratish uchun molekulyar-adsorbstion xromotrafiya usullaridan biri bo‟lgan kolonkali xromotografiyadan foydalaniladi. Lipidlar bir-biridan polyarnik darajasi bilan farq qilib, har biri ma‟lum kam polyar dielektrik singdiruvchanlikka ega bo‟lgan, organik erituvchida yaxshi eriydi. Ko‟pchilik moylarning bu ko‟rsatkichi3,0-3,2 atrofida. Shuning uchun lipid yoki moy tarkibiga kiruvchi uning komponentlari bo‟lgan triglisteridlar, pigmentlar, sterollar, sterinlar, erkin yog‟ kislotalar, fosfolipidlar va boshqalar har biri o‟z dielektrik singdiruvchanligiga ega. Demak, lipidlarning har bir komponentini o‟zining polyarligiga teng yoki yaqin bo‟lgan dielektrik singdiruvchanlikka ega bo‟lgan erituvchi sistemasi yordamida, sorbstiyalangan qatlamdan eritib, ajratib olish mumkin.

Har bir organik ma‟lum dielektrik singdiruvchanlikka masalan: geksan – 1,89; dietil efir – 4,34; benzol – 2,2; asteton – 21,5. agar ikkita organik erituvchidan aralash erituvchi sistema tayyorlansa, ularning xajmiy nisbatini o‟zgartirish orqali, turli polyarlikka ega bo‟lgan, ma‟lum moddaga mos keluvchi,

sistemalar tayyorlash mumkin. Lipidlarni tarkibiy qismlarga ajratish quyidagi ketma-ketlikda va erituvchi sistemalar yordamida amalga oshiriladi:

1. 
   Steridlar – dietil efir: petroley efiri = 1:99
   
2. 
   Triglisteridlar – dietil efir: petroley efir = 4:96
   
3. 
   Sterollar – dietil efir: petroley efir = 10:90
   
4. 
   Erkin yog‟ kislotalar – dietil efir: petroley efir – 50:50
   
5. 
   Fosfolipidlar – metanol 6 dietil efir = 25:75
   
6. 
   Glikolipidlar – asteton
   

Tekshiriladigan mahsulot: paxta moyi yoki boshqa o‟simlik moyi. Reaktiv va asboblar:

1. 
   Dietil efir
   
2. 
   Petroley efir
   
3. 
   Metanol
   
4. 
   Asteton
   
5. 
   Silikagel
   
6. 
   Shisha kolonka (Ø = 2 sm)
   
7. 
   Paxta