Namangan muxandislik texnologiya instituti

5.1-rasm.Mahsulotishlabchiqarishhajmitahlilob’ektlari.

Mahsulot ishlab chiqarish va sotish tahlili uchun axborot manbalari sifatida tashkilotlar biznes-rejasi, o’erativreja-grafiklar, 1-S shakli (yillik) - “Sanoatmahsulotiishlabchiqarishto’g’risida”, 1-S shakliga ilova - “Sanoatkorxonalarining 2014 yildamahsulotetkazibberishvamoddiyresurslarniolishgashartnomalartuzishiningborishiyuzasidanso’rov”, 1-korxona shakli - “Tashkilotxo’jalikfaoliyatiningasosiyko’rsatkichlarito’g’risida”, 2-shakl “Moliyaviynatijalarto’g’risidahisobot”, Tayyormahsulotharakatihaqidama’lumotnomavabirlamchihisobgaolishningayrimma’lumotlarihamdamahsulotetkazibberishbo’yichashartnomalardanfoydalaniladi.

2.Ishlabchiqarishrejasibajarilishivadinamikasitahlili
Korxonatomonidanishlabchiqilganmahsulotnatural, shartli-naturalvaqimmatko’rsatkichlariyordamidao’lchanadi.
Natural ko’rsatkichlartahliluchunqulayvakorxonatomonidanbajarilganishlarhajmininisbatananiqtavsiflaydi. Lekin natural ko’rsatkichlar qo’llanilishi chegaralangan, chunki aksariyat korxonalar bir emas, balki bir necha turdagi mahsulotlar tayyorlaydi, bu esa turli mahsulotlarni jamlashni istisno etadi. Natural ko’rsatkichlarni qo’llash cheklanganligi shartli-natural ko’rsatkichlar ‘aydo bo’lishiga olib keldi.
Tahlilda qimmat ko’rsatkichlardan yal’i va tovar mahsulotlari ko’’roq qo’llaniladi, ular mahsulot ishlab chiqarish hajmining bajarilish darajasini tavsiflaydi.
Yal’i mahsulot tarkibig aasosiy va qo’shimcha tsexlar tomonidan ishlab chiqilgan tayyor mahsulotlar, o’zlari ishlab chiqargan yarim fabrikatlar, tashqariga chiqarilgan sanoat xarakteridagi ish va xizmatlar,o’z asbob-uskunalarini ka’ital ta’mirlash,tugallanmagan ishlab chiqarish qoldiqlari o’zgarishi,maxsus mo’ljallangan instrumentlar va o’z ishlab chiqarishidagi yarim fabrikatlar kiritiladi. Yal’i mahsulotdanfarqli o’laroq tovar mahsulotlar tarkibiga buyurtmachilar xom ashyosi qiymati va tugallanmagan ishlab chiqarishqoldiqlari o’zgarishi,o’z ishlab chiqarishidag iyarim fabrikatlar va instrumentlar kiritilmaydi. Tugallanmagan ishlab chiqarish qoldiqlari o’sishi yoki kamayishi faqatgina korxonala rqatorida va ishlab chiqarishning uzoq tsikli bilan hisobga olinadi.
Tahlil mahsulot ishlab chiqarish dinamikasini o’rganish, bazis va zanjirli o’sish sur’ati hamda ko’’ayishni hisoblash bilan boshlanadi. Bunda mahsulot ishlab chiqarish hajmi taqqoslama narxlarda ifodalanishi lozim, uning asosi sifatida esa bazis davr narxlari qabul qilinadi. Masalan, i-davrda mahsulot ishlab chiqarish hajmini bazis davr narxida aniqlash uchun uning miqdorini oldingi davrlar uchun narxlar indeksi ko’’aytmasiga bo’lishlozim:
215000:1,30=165384
220000 : (1,35. 1,30)=125356 i t.d.

O’sishning bazis sur’ati har bir keyingi darajani dinamik qatorning birinchi yiliga nisbati bilan, zanjirli sur’ati – oldingi yilga nisbati bilan aniqlanadi.