Namangan muxandislik texnologiya instituti

O’ZBEKISTON RES’UBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN MUXANDISLIK TEXNOLOGIYA INSTITUTI

Ro’yxatga olindi № _____________________ “___”_______ 2021 yil

O’quv ishlari bo’yicha ‘rorektor __________ U.Meliboyev ________________ 2021 yil

“ BUXGAL:TERIYA HISOBI VA AUDIT “ KAFEDRASI
“IQTISODIY TAHLIL VA AUDIT”
fanidan
O’QUV USLUBIY MAJMUA

Bilim sohasi:	200000	–Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq
Ta’lim sohasi:	230000	–Iqtisod
Ta’lim yo‘nalishlari:	5230100	- Iqtisod (tarmoqlar va sohalar)
	5230200	– Menejment (xizmatlar sohasi)

Namangan- – 2021

Z.Boymirzayev “Iqtisodiy tahlil va audit” o’quv uslubiy majmua / Namangan: 2021. bet.

Fanni o’quv uslubiy majmuasi O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus tahlim vazirining “Yangi o’quv uslubiy majmualarini tayyorlash bo’yicha uslubiy ko’rsatmani tavsiya etish to’g’risida”gi 2021 yil 1 martdagi 107-sonli buyrug’iga asosan hamda NamMTI tomonidan tayyorlangan va institutning Ilmiy-uslubiy Kengashi tomonidan 2021 yil ___ avgustda №BD-5230100-5.01 raqam bilan ro’yxatga olingan dastur asosida ishlab chiqildi.

Tuzuvchi:
	Z.Boymirzayev -Nam MTI , “Buxgalteriya hisobi va audit”, kafedrasi katta o’qituvchsi
Taqrizchi:
	U.Tursunov -Nam MTI , “Buxgalteriya hisobi va audit”, kafedrasi dosenti i.f.n

FanningO’quvuslubiymajmuasi “Buxgalteriya hisobi va audit”, kafedraning 2021 yil___-____dagi– sonli yig’ilish muxokamasidan o’tkazilgan va fakultet kengashida
ko’rib chiqish uchun tavsiya etilgan.

Kafedra mudiri

U.Tursunov

Fanning o’quv uslubiy majmuasi Iqtisodiyot fakulteti Kengashining 2021yil ___-____dagi–sonli yig’ilishi muxokamasidan o’tkazilgan va Institut o’quv- uslubiy kengashida ko’rib chiqish uchun tavsiya etilgan.

Fakultet dekani	i.f.n., dots. K.Matkarimov

Fanning O’quv uslubiy majmuasi instiut Kengashining 2021 yil ___-____dagi –sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.


MUNDARIJA

I	MAHRUZALAR MAVZULARI VA MATNI	6
I I	AMALIY (SEMINAR) MASHG’ULOTLAR MAVZULARI (asosiy matn, topshiriqlar variantlari, masala va misollar, keyslar to’plami, nazorat savollari, xorijiy va maxalliy adabiyotlar ro’yhati)	35
I I I	MUSTAQIL TAHLIM MASHG’ULOTLARI	94
IV	GLOSSARIY (o’zbek, ingliz tillaridagi asosiy atamalar va ularning qisqacha tushunchalari, o’lchov birliklari va h.k.)	106
V	ILOVALAR (fan dasturi, ishchi fan dasturi, tarqatma materiallar, testlar, baholash mezonlari bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar, boshqa materiallar, O’UMning elektron varianti)	110

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NAMANGAN MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYa INSTITUTI





«BUXGALTERIYA HISOBI VA AUDIT» KAFEDRASI

“IQTISODIY TAHLIL VA AUDIT”

FANIDAN

MA’RUZALAR MAVZULARI VA MATNI

I

Namangan – 2021


1-Mavzu. Iqtisodiy tahlilning predmeti, vazifalari va mazmuni
Ma’ruza
1. Korxonalarni boshqarishda iqtisodiy tahlilning ahamiyati.
2. Iqtisodiy tahlilning mazmuni.
3. Iqtisodiy tahlilning ‘redmeti.
4. Iqtisodiy tahlilning asosiy vazifalari
5. Fanlar tizimida iqtisodiy tahlilning o’rni


Tayanch so’zlar:Iqtisodiy tahlil, iqtisodiy tahlilning fan sifatida shakllanishi,tahlilning rivojlanish tarixi, iqtisodiy tahlilning ‘redmeti, iqtisodiy tahlilning asosiy tamoyillari, iqtisodiy tahlilning mazmuni.


1. Korxonalarni boshqarishda iqtisodiy tahlilning ahamiyati
Respublikamizda raqobatdosh iqtisodiyotni shakllantirish jarayonida korxonalarning yanada rivojlanishi bevosita ularni boshqarish tizimiga bog’liqdir. Iqtisodiyotida korxonalar faoliyatini samarali boshqarish uchun esa ular faoliyatini muttasil o’rganib, tahlil qilib turish kun tartibidagi asosiy masalalaradan biri bo’lib hisoblanadi. SHuning uchun ham barcha boshqaruv bo’g’inlarida iqtisodiy tahlil muhim ahamiyatga egadir. CHunki, iqtisodiy tahlil vositasida axborotlar hamda mahlumotlar o’rganilib, qayta ishlanib jamiyat hamda alohida olingan korxonalarning faoliyati tezkorlik bilan yo’lga solib turiladi.
Fan - texnika yangliklari asosida ishlab chiqarishni yangi texnika hamda texnologiya bilan tahminlash, modernizatsiya qilingan ishlab chiqarish imkoniyatlaridan jadal foydalanish, boshqaruv tizimini, xo’jalik mexanizmini zamonaviy usullar hamda yangi innavatsion g’oyalar bilan takomillashtirish negizida iqtisodiyotni rivojlantirish hamda shu asosda xalqimizning farovonligini yanada yuksaltirish hozirgi davrda oldimizda turgan dolzarb vazifalardir. Bu vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish uchun sanoat korxonalarining faoliyatini har tomonlama hamda muntazam tarzda iqtisodiy tahlil qilish darkor.
Iqtisodiy tahlil sanoat korxonalarini boshqarish tizimida oraliq bosqichni egallaydi. SHu joyda boshqarish jarayonidagi asosiy uch bosqichni alohida ko’rsatib o’tish maqsadga muvofiqdir:
1. Axborotlarni (mahlumotlarni) to’’lash va tayyorlash;
2. Obhektning holatini iqtisodiy tahlil qilish va uning natijalari asosida takliflar kiritish;
3. Boshqaruv qarorlarini qabul qilish.
Ko’rinib turibdiki, qabul qilingan qarorlarning samarasi va sifati tahlilning o’z vaqtida hamda tezkorlik bilan o’tkazilishiga ko’’ jihatdan bog’liq. Bu yerda asosiy vazifa ana shu uch bosqichni bir-biri bilan uzviy ravishda uyg’unlashtirish hisoblanadi.
Korxona xo’jalik faoliyatini boshqarish va uning ustidan nazorat ishlarini olib borish uchun rahbarlar kerakli mahlumotlar bilan tahminlanishi zarur. Buning uchun korxonaning xo’jalik faoliyati uzluksiz kuzatib boriladi. Kuzatish yo’li bilan olingan mahlumotlar miqdor ko’rsatkichlarida ifodalanib, istalgan vaqtda foydalanish uchun ular o’ziga xos maxsus tartibda, hisob tizimi usullari va shakllari bo’yicha ro’yxat qilib boriladi. Bu holat xo’jalik hisobi tizimining asosiy mazmunini tashkil qiladi.
Hozirgi davrda korxona iqtisodini boshqarish ancha murakkabdir. CHunki, boshqariluvchi obhekt shakl va mazmuni hamda boshqaruv maqsadiga ko’ra turli xildir. Lekin, barcha holatlarda ham tejamkorlik tamoyiliga amal qilish asosiy maqsadlardan biri bo’lib hisoblanadi. Xo’jalik hisobi tizimida tejamkorlik asosida mehnat vositalardan samarali foydalanish, korxonada mavjud bo’lgan xom-ashyo va materiallarni ilmiy asosda sarflash hamda mehnat resurslaridan oqilona foydalanishni taqozo etadi. Bu jarayonda iqtisodiy tahlilni obhektiv va natijali bo’lishi ko’’ jihatdan tahlil ishlarini to’g’ri uyushtirish yoki tashkil etishga hamda ilmiy asosda rejalashtirishga bog’liqdir.
Milliy iqtisodiyotimizni tarkibiy o’zgartirish jarayonlari korxonalarning tashqi iqtisodiy aloqalari samaradorligini oshirishga va eng muhimi tashqi bozor nuqtai nazaridan korxonalarmizning ishiga, ularning mahsuloti sifatiga ijobiy tahsir ko’rsatilishiga keng yo’l ochmoqda. CHunonchi, korxonalarning mustaqil tarzda tashqi bozorga chiqishi va ularning xorijiy korxonalar bilan hamkorlikda faoliyat yuritishlari o’z navbatida bu borada ham iqtisodiy tahlilning o’ziga xos maxsus usullarini ishlab chiqishni va ularni takomillashtirishni taqozo qiladi.
Res’ublikamizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohatlar natijasida bozor munosabatlari davr talablari asosida rivojlantirilib tobora takomillashtirilib borilmoqda. Bu jarayonda korxonalar:

• 
  O’z ishlab chiqarishini modernizatsiya qilish;
  
• 
  Texnik yangilash va diversifikatsiya qilish;
  
• 
  Innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish;
  
• 
  Ishlab chiqarish resurslaridan tejamkorlik asosida foydalanish;
  
• 
  Rahbar xodimlar va mutaxassislar malakasini oshira borish;
  
• 
  Ichki va tashqi bozorda o’z o’rniga ega bo’lish kabi ustivor vazifalarni amalga oshirishi zarur.
  

Ushbu qayd qilingan dolzarb vazifalarning bajarilishida iqtisodiy tahlil ham boshqa fanlar kabi o’z ahamiyatiga ega. Bu esa o’z navbatida iqtisodiy tahlilning usullarini ham davr talablari asosida takomillashtirishni taqozo qiladi.