Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

Grunt suvlari
- grunt suvlari uchun asosiy elementlardan biri, 
uning ostida suv o‘tkazmaydigan qatlamning yotishidir. Grunt suvlari yer 
qatlamining birinchi suvli gorizontini hosil qiladi. Grunt suvlari 
atmosfera va yer usti suvlari bilan bog‘langan bo‘ladi. Grunt suvlarining 
yuzasi grunt suvlari sathi deb ataladi (7.4-rasm).
Grunt suvlari yer osti havzalari va oqimlarini hosil qiladi. Ular 
yuzasi gorizontal bo‘lishi mumkin. Odatda grunt tarkibidagi suv o‘z 
og‘irligi bo‘yicha pastlikka qarab harakat qiladi. Agarda suvli grunt 
daryo, jarlik, ko‘l yoki yerning pastki tomonidan chiqib ochilib qolmasa, 
suvning sathi doimiy turaveradi. Daryo yoki oqar ko‘llarga yaqin yerlarda 
grunt suvlarining sathi tekis pasayadi va ushbu yer sathi depressiya yuzasi 
deb ataladi. Bunday hodisa grunt suvlari sathi daryo suvi sathidan yuqori 
bo‘lganda ruy beradi, buning natijasida grunt suvi daryoga quyiladi. 
SHuningdek, yer yuzida yerning rel’efiga qarab, grunt suvlari past 
bosimli buloq suvi shaklida chiqishi mumkin. Agarda daryo yoki ko‘ldagi 
suv sathi yuqori bo‘lsa, ular grunt suvlari sathini ko‘taradi. Bu ayniqsa 
suv atrofida qurilgan xududlarda sezilarlidir.Grunt suvlari quyidagi 
ko‘rinishi bilan xaraktyerlanadi. Grunt suvlari asosan atmosfera suvlari 
va yer yuzidagi suv havzalari va daryolardan ta’minlanib turadi. Ularning 
ta’minlash sohasi odatda, tarqalish sohasiga yaqin joyda bo‘ladi.
Grunt suvlari bosimsiz bo‘lganligi uchun ularning sathi qazilgan 
quduq og‘ziga yetmaydi.
Grunt suvlari yer yuzasidagi suvlar bilan gidravlik bog‘liqdir. 
Grunt suvlarining sathi va tartibi - daryoga yaqin yerlarda, daryo 
o‘zanidagi suv sathiga bog‘liq ravishda 
o‘zgarib boradi.
Daryo 
va 
ko‘l 
suvlaridan 
uzoqlashganda, grunt suvlarining sathi 
1...1,5 m gacha o‘zgaradi. Grunt 
suvlarining joylanish chuqurligi 1...2 
metrdan 20...50 metrgacha o‘zgaradi. 
Grunt suvlarining qalinligi suvli qatlam 
qalinligi bilan o‘lchanadi. 
Grunt suvlari turli yo‘llar bilan 

---

117 
hosil bo‘lgan bo‘sh jinslar (allyuvial, delyuvial, ellyuvial va boshqa 
jinslar) g‘ovaklarida bo‘ladi. Odatda, maydalangan tog‘ jinslarining 
g‘ovaklari va tog‘ jinslaridagi yoriqlarni infil’tratsiya suvlari to‘ldirib 
turadi. Amalda grunt suvlari handaqlarni, yerto‘lalarni to‘ldirib qo‘yadi, 
bino va inshootlardan foydalanishni qiyinlashtirib yuboradi.