Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

Kimyoviy tarkibi.
Toza suv tabiatdagi moddalarni yeritadigan 
yaxshi yerituvchidir. Unda qattiq, suyuq va gaz holatidagi moddalar 
yeriydi. Tabiatdagi har qanday suv, u yer ostida yoki yer ustidami tog‘ 
jinslari bilan birlashganda, o‘z tarkibida kimyoviy elementlarni yeritib 
oladi. Ularning mineral qismini belgilovchi asosiy elementlar - karbonat, 
sul’fat, xlor, kal’tsiy, magniy, natriy tuzlaridir. Gazlardan esa kislorod, 
azot, uglyerod, vodorod hisoblanadi. 
Texnikaviy maqsadlarda, sug‘orishda va qurilishda ishlatiladigan 
suvlar uchun qattiqlik, kislotalilik, ishqorli xususiyat va agressivlik 
muhim xossa bo‘lib hisoblanadi.
Suvning qattiqligi deganda uning tarkibidagi kal’tsiy va magniy 
tuzlari miqdoriga aytiladi. Suvning qattiqligi 2 xil: umumiy va doimiy 
qattiqliklarga bo‘linadi. 
Umumiy qattiqlik suvdagi kal’tsiy va magniy tuzlarining umumiy
miqdorini belgilaydi. Karbonat qattiqligi - kaltsiy va magniy karbonatlari 
tuzlari miqdorini ifodalaydi. 
Suvni qaynatish chog‘ida bu suvlarning bir qismi cho‘kma holiga 
tushadi. 
Qattiqligi bo‘yicha suvlarni quyidagi turlarga bo‘linadi:
Juda yumshoq suv - qattiqligi 1,5 mg

ekv 
Yumshoq suv - qattiqligi 1,5...3 mg

ekv 
O‘rtacha qattiq suv - qattiqligi 3...6 mg

ekv 
Qattiq suv - qattiqligi 6...9 mg

ekv 
Juda qattiq - qattiqligi 9 mg

ekv dan ortiq. 
Suvning kislota - ishqorlik xossalari rH belgi orqali belgilanib, 
vodorod ionining teskari qiymati logarifmiga tengdir, ya’ni rH

lg 

H

. 
Neytral suv uchun 

H

OH


10
-7
g

mol’, ya’ni rN

7 
RN

7 bo‘lsa suv nordon, RN 

7 bo‘lsa suv ishqorli bo‘ladi.
Suvning agressivligi deganda - uni metall, temirbeton va beton 
qurilmalarini yemirish xususiyatiga aytiladi. Agressivlikning bir necha 
turi bor: karbonkislotali, ishqorli, umumkislotali, Sulfatli, magnezial, 
kislorodli. 

---

114 
Karbonkislotali va ishqorli 
agressivlik, beton tarkibidagi 
kal’tsiy karbonat (SaCO
3
) va 
kal’tsiy gidrooksidni (Ca(OH)
2
) 
ni yeritish tufayli yemiradi. 
Sulfatli 
agressivlik 
hosil 
bo‘lishining sababi, suvda SO
42
- 
ionining 
ko‘p 
miqdorda 
to‘planishidir. 
Sulfatli suv, beton tarkibiga 
kirib uning tarkibidagi ohakli 
birikmalar bilan reaktsiyaga kirishib, beton tarkibida (CaSO
4
.2H
2
O) gips 
kristallarini hosil qiladi. Bu kristallarning hajmi ortib beton 
devorchalarini yemiradi. Sulfatli suv tarkibida SO
4
2
- ioni 2500 mg

l 
gacha bo‘lsa, bunday suv oddiy tsementni yemirmaydi. Sulfatga turg‘un 
tsementlar, ushbu ko‘rsatgichning 400 mg

l dan ko‘p bo‘lmagan 
miqdorida yemirilmaydi. 
Magnezial agressivlik - suv tarkibida magniy miqdori 2500 mg

l 
dan ko‘p bo‘lgan miqdordagina ro‘y beradi. Magnezial yemirilishda ham 
beton g‘ovakchalari devorlarida zo‘riqishlar hosil bo‘lib, uni buzilishga 
olib keladi.