Namangan muhandislik-qurilish instituti rizaev bahodir shamsiddinovich, qosimov ilhom ma

kristaloptika usuli
deyiladi. 
Kiristaloptika usuli yordamida kiristal tuzilishga ega bo‘lgan 
minerallardan nur tolqinlarining o‘tish hodisalari o‘rganiladi. 
Kiristalooptika asosan nurni va unung turli sharoitda tarqalishini kuzatish 
orqali olib boriladi. 
Hozirgi zamon fiziklari tassavurucha nur elektromagnit 
to‘lqinlarini organuvchi fanning bir qismidir. 
Elektromagnit 
to‘lqinlari 
elektr\E-E1\ 
va 
magnit\M-M1\ 
tolqinlaridan iborat. Bu to‘lqinlar bir biriga va shu bilan birga yorug‘lik 
enyergiyasi nurning tarqalish yo‘nalishiga perpendikulardir.
Xuddi mana shu yorug‘lik enyergiyasi tarqaladigan yo‘nalish nur 
deb ataladi.
Minerallarning to‘g‘ri aniqlashda ularning nur sindirish ko‘rsatkichi 
muhim ko‘rsatkichlardan biri xisoblanadi.
Yorug‘lik 2 xil bo‘ladi:

---

24 
1.
Oddiy nur- bu yorug‘lik to‘lqinlari yo‘nalish chizig‘iga doim 
pyerpendikulyar bo‘lgan holda, uning har xil kesmasida tebranib boradi. 
2.
Polyarisaztiyalangan nur- yorug‘lik faqat bir tekisdagina 
tebranib boruvchi to‘lqinlardan iborat bo‘ladi, ya’ni to‘lqinlarning faqat 
bir tekislikdagina tebranuvchi qismi qolib boshqa tomondagilarni esa 
biror jism yoki muhitda yutilgan ya’ni polyarizastiyalashgan boladi.
Polyarizastiyalangan nur quyidagi shartlarga javob berishi kerak. 
1.
yorug‘lik manbaining bitta bo‘lishi 
2.
bir tekislikda tebranishi 
3.
bir yo‘nalishda bo‘lishi, bir xil to‘lqin uzunligiga ega bo‘lishi 
kerak. 
Yer po‘stida uchraydigan minerallar optik hususiyatlarga ko‘ra 2 
asosiy katta guruhga bo‘linadi; 
1.
optik izotrop guruh.
2.
optik anizatrop guruh 
Optik izatrop guruhga kub, singoniyali minerallar va amorf moddlar 
kiradi. Ularning tuzilishi, xususan optik xususiyatlari (nur tarqalish tezligi 
va sinash ko‘rsatkichi) hamma yo‘nalishida bir xildir. Kub singoniyali 
izatrop minerallardan flyuorid, granit, shpinel va boshqalarni amorf 
moddalarga esa sun’iy shisha va vulqon shishasi, apal, kaxrabo, (yantar) 
smola kabilarni ko‘rsatish mumkin. 
Izotrop jisimlarning zichligi hamma yo‘nalishda bir xil. Bunday 
hususiyat jisimlarning xossalarining belgilash va boholashda katta 
ahamiyatga ega. 
Optik aniztrop jismlarda bu xususiyatlar butunlay boshqacha. Bu 
guruhga geksogonal, tetragonal, rombik, monoklin va tiriklin singoniyali 
minerallar kiradi.
Minerallarning xossalarining belgilash va boholashda ularning optic 
xususiyatlarining ahamiyati kattadir. Bu hususiyatlar minerallarni tashkil 
qilgan tog‘ jinslarining xossasi va xususiyatlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir 
qiladi. Shuning uchun tog‘ jinslarini o‘rganishda minerallarning optik 
xusuyatlarini baholash alohida ahamiyatga ega.