Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
212 
Yer ustki
qismida uglevodlar, seskviterpenoidlar 0,8%, triterpenoidlar 0,53%, 
triterpenoid C
30
H
50
O
2
, suyuqlanish tempraturasi 195-198 °C, steroidlar, kauchuk. 
alkaloidlar 0,12-1,46%. kumarinlar. flavonoidlar. Seskviterpenoidlar 0,65-1,47%. 
Saponinlar. Alkaloidlar 0,18-1,17%. Taninlar. kumarinlar, flavonoidlar bor. 
Barglarida.
Seskviterpenoidlar 5,13-7,21%. Alkaloidlar 1,58%.
Gullarida.
Seskviterpenoidlar (%) mos ravishda 3,56, 1,22. Saponinlar. alkaloidlar. 
taninlar. kumarinlar. flavonoidlar.
Urug’larida va mevalarida.
Seskviterpenoidlar 3,72%. 
Biologik faolliklari.
Seskviterpenoidlar yig'indisi antibakterial faollikni ko'rsatadi. 
Barglari va gullari ekstraktlari antimikrob xususiyatlarga ega. Xalq tabobatida siydik 
haydovchi ta'sirga ega. Chorvachilikda chorva mollari va tuyalar uchun yem-xashak 
sifatida foydalaniladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Флора Узбекистан. Т. 6, Акад. Наук УзССР, Ташкент, 1962, 399 c 
2. B. J. Komilov, K. A. Eshbakova, Q. D. Davronov, B.D. Mamarasulov. Antimicroble 
activity of 
centaurea 
plants: 14 
th 
International Symposium on the Chemistry of Natural 
Compounds, 7-8 October, 2021, Tashkent, P.77
3. Х.Х. Халматов. Растения Узбекистана с диуретическим действием. 180 с. 
Ташкент, 1979. 
PRUNUS CERASUS VA PRUNUS EMARGINATA O’SIMLIKLARI TARKIBIDAGI 
POLIIZOPRENOIDLARNI O’RGANSH VA TURLI SOXALARDA AJRATIB OLINGAN 
MODDALARDAN FOYDALANISH 
1
I. R.Ma’qulov, 
2
M.J.Rahmatova 
1
Namangan davlat universiteti magitr 
2
O’simlik moddalari kimyosi instituti
Prunus emarginata
ranodoshlar oilasiga kiruvchi daraxt hisoblanib, Yer sharining turli 
hududlarida keng tarqalgan. Ushbu o’simlik qurg’oqchilik va sovuqqa chidamli o’simlik 
hisoblanadi.
Respublikamizda Prunus emarginata o’simligi bog’bonlar tomonidan ko’p 
ekiladigan muhim daraxtlardan biri hisoblanadi. Olcha daraxtidan yuqori hosil olish 
uchun quyoshli namlik yetarli yerga ekish, yetarli miqdorda organik, meniral o’g’itlar 
berish, tuproq tarkibida makro va mikroelementlat yetarli bo’lishi va har hil kasalikka 
qarshi o’z vaqtida dori sepish talab qilinadi. 
Suvi kam va yaxshi sharoitga ekilmasa umri qisqa bo’ladi va mevasi yaxshi 
rivojlanmaydi natijada hosildorligi keskin ravishda kamayib ketadi. Yildan yilga 
yurtimizda aholi soni ortib bormoqda bu esa o’z navbatida serhosil va mevasi sifatli 
bo’lgan navlanni ekishni talab qilmoqda. Chet el olimlari tomonidan turli sharoitlarda 
o’sadigan turli navlarning mevasi, guli, bargi va boshqa organlari tarkibidagi oziq 
moddalar o’rganilgan va bir biriga taqqoslangan va turli sohalarda foydalansh uchun 
tavsiya etilgan. 
Prunus emarginata o’simligining mevasi sof vaquritilgan holda dunyo miqyosida 
keng foydalanb kelinmoqda. Mevasi yangiligida yeyiladi, undan kanservalar, jem 

---