Namangan davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

 

Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish;
 

Qonun ustuvorligini ta‘minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh 
qilish;
 

Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish;
 

Ijtimoiy sohani rivojlantirish;
 

Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta‘minlash, 
chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat 
yuritish.
 
 

---

96 
Sobiq ittifoq psixologiya maktabining yirik vakili L.S.Vigotskiy 
qarashlari 
• 
L.S.Vigotskiy sobiq ittifoq psixologiya maktabida birinchi bo‘lib, odam 
psixik taraqqiyotiga biologik va ijtimoiy omilning o‘zaro ta`siri 
muammosini har tomonlama o‘rganadi.
• 
Ilmiy qarashlarini bayon etar ekan, L.S.Vigotskiy o‘zining safdoshlari 
A.N.Leontyev, A.R.Luriya ishtirokida odam psixikasining madaniy-tarixiy 
rivojlanish nazariyasini ishlab chiqadi. Ushbu nazariyaning mohiyatiga 
ko‘ra, odam xulqining ikki jihatini farqlash mumkin: 
• 
tabiiy jihati(hayvonot olamidagi biologik evolyutsiya natijasi); 
• 
madaniy jihati(jamiyatning tarixiy taraqqiyoti natijasi); 

---

97 
Rus psixologi L.S.Vigotskiy o‘zining madaniy-tarixiy konsepsiyasida bola 
psixik taraqqiyotining bir qator qonunlarini ko‘rsatib o‘tadi:
• 
1. Oliy psixik funksiyalarning shakllanish qonuni – oliy psixik funksiyalar 
dastlab, boshqa odamlar bilan o‘zaro hamkorlik ko‘rinishida, jamoaviy 
xulqning bir shakli sifatida yuzaga keladi, faqat shundan so‘ng bolaning 
ichki, alohida funksiyasiga aylanib boradi. 
• 
2. Bola psixik rivojlanishining notekislik qonuni, unga ko‘ra bola psixikasini 
har bir tomoni o‘zining qulay rivojlanish davriga ega. Ushbu davr – senzitiv 
davr sanaladi. 
• 
3. Metamorfoza(keskin o‘zgarishlar) qonuni – rivojlanishni, ong tuzilmasida 
birin-ketin ro‘y beradigan sifat o‘zgarishlari deb belgilaydi. 
• 
4. Rivojlanishning geteroxronlik qonuniga ko‘ra, psixik taraqqiyot 
xronologik yoshga mos kelmaydi, u biologik yetilishdan farq qilgan holda 
o‘z maromi va sur`atiga ega bo‘ladi.
• 
5. Muxit qonuni – rivojlanish manbai sifatida ijtimoiy muxitning rolini 
aniqlab beradi.
• 
6. Rivojlanish uchun ta`limning yetakchilik roli qonuni. 
• 
7. Ongning tizimli va mazmunli tuzilma ekanligi qonuni.
Shuni alohida ta‘kidlash lozimki, O‘zbekistonda o‘tkazilayotgan ijtimoiy 
psixologik tadqiqotlar dastlab asosan oila va oilaviy munosabatlarga 
bag‘ishlanganligi bilan xarakterlanadi va shunga bog‘liq tarzda oxirgi yillarda ham 
shaxsning kamol topishida ijtimoiy muhit omili o‘rganilganda, eng avvalo oilaviy 
ijtimoiylashuv nazarda tutiladi. Bundan tashqari, O‘zbekistonda tadbiqiy 
yo‘nalishdagi ijtimoiy psixologik izlanishlarga keng yo‘l ochildiki, bu xolat ushbu 
fanning yangi davr fani ekanligini isbotlamoqda. 
Keyinchalik shu kabi oila va oilaviy munosabatlarning ijtimoiy psixologik 
fenomenlariga bag‘ishlangan tadqiqotlar o‘zbekistonlik olimlar G‘.B.SHoumarov 
va uning izdoshlari, shogirdlari ishlarida rivojlantirildi.
Masalan, G‘.Shoumarov va Y.Morshinalarning (1986) tadqiqotlarida oilada 
bolalar tarbiyasiga bevosita ta‘sir ko‘rsatadigan ijtimoiy-psixologik omillar 
o‘rganildi, chunonchi, unda o‘ziga xos milliy va an‘anaviy o‘zaro munosabat 
xususiyatlarining o‘rni belgilandi.
