Наманган давлат университети педагогика факультети

Узунчоқ мия
Узунчоқ мия юқори томондан Варолев кўпригидан паст томонида перамидал кесишган ергача боради. Узуноқ миянинг орқа мия билан боғловчи канал бироз кенгайиб ромбсимон шакилдаги чуқурча хосил қилади. Ва унини тўртинчи қоринча деб юритилади. Қоринча ичида пўстлоқ ости мия асбларининг тўрт асаби ютиниш, дайди, қўшимча ва тил ости асабларининг ядролари жойлашгантўртинчи қоринча ортидан ҳар томонга йўналган кўплаб толалар тарқалган бўлиб, улар орасида мураккаб рефлекторлик функциясини бажарувчи марказлар, масалан, нафас олиш, қон айланиш, йўтал, акса уриш, қайд қилиш, эснаш каби рефлекторларни марказлари жойлашаган. Узунчоқ миядаги дайдиб юрувчи асаб системасининг вазифаси жуда муҳим. Бу асаб системаси бош мия чегарасидан чиқиб ички органлар-ўпка, юрак, ошқазон, ичаклар, қон томирлар фаолиятини нормал ўтишини назорат қилиб, созлаб туради. Унинг ядроси ҳам ромбсимон шакилдаги чуқурчада жойлашган ва организм фаолиятининг асосий маркази бўлиб хизмат қилади. Узунчоқ мия шикастланса дайди асаб ситемасини рефлекторлик созлаб туриш жраёни иўхтаб қолиши мумкин. Натижада ўпка ва юрак паролижи туфайли тўсатдан инсон ўлимига сабаб бўлади.
Мияча
Варолев кўприги ва узунчоқ мия орқа томони-ярим ашрларнинг гардан қисми остида жойлашган ва ўрта қисми чувалчангсимон бўлган ҳамда ён ярим шардан иборат.
Мияча таркиби бош мия бўлимлари таркиби каби, оқ ва кулранг моддалардан иборат. Оқ ва кулранг моддаларнинг бир-бири билан чирмашиб кетган кўриниши шершох дарахтга ўхшаб кетганлиги сабабли, кўпгина анатом олимлар бу холатни хаёт дарахти деб юритишади.
Мияча сирти икки қатламдан ташкил топган . биринчи қатламда хужайралар камроқ бўлгани учун моликуляр қатлам деб юритилади. Иккинчи қатлам эса майда хужайралардн ибоарт бўлган донадор қатлам хисобланади. Иккинчи қатлам остида мияча хужайралари ташкил топган. Бу хужайраларни Пуркиний хужайралари деб юритилади. (чех олими шарафига) ушбу хужайралар ноксимон шакилда бўлиб, ундан мияча ядроси томонга ўсимталар йўналаган.. мияча бош миянинг ҳар бўлмалари билан уч жуфт сус бўғимлар билан боғланган бўлиб, уларни мияча оёқчалари деб юритилади. Бундан ташқари мияча орқа мия ва бош мия пўстлоғи билан ҳам боғланиб турувчи толалари бор. Мияча организмнинг мувозанат холда ушлаб туришдик муҳим ва мураккаб функцияни бажаради. Бу фунуциянинг қулоқнинг қичтибуряр апарати ва ўрта мия қизил ядролари фаолиятига мос равишда олиб боради.
Гавдадаги бўғимлар мушаклар, пайлар холати ўзгариши биланоқ, импульслар миягача келади, ва шу захоти ўрта миянинг қизил ядросига ўтади. Улардан ўз навбатида орқа мияга келади. Ҳар қандай ўзгарган холатларга яраша жавоб қайтариб мувозанатни сақлаб қолиш учунрефлекторлик фаолият намоён бўлади. Демак гавда мувозанатини сақлаб туришдек мураккаб функцияни мияча бошқариб туради.
Мияча шикастланса мувозанатни ҳар турли оғриқли кўринишлари бўлиши мумкин. Масалан, юрганда гандираклаши, қадамни кенгроқ босиши, қўл ва оёқ ҳаракатлари ноаниқ бўлиши, кўзи юмиқ бўлганда ўз мувозанатини сақлаб қололмай йиқилиши, баъзи холларда нутқ ҳам бузилиб сўзларни бўғинларга ажратиб гапириш мумкин.