Наманган давлат университети педагогика факультети

Ўрта мия
Ўрта мия икки тузилма мия оёқчалари ва тўрт дўнгликдан иборат. Ўз навбатида мия қоринчалари пирамидал йўллардан таркиб топган йўғон толалардан иборат бўлиб катта ярим шарлар пўстлоғидан то орқа миянинг олд ва ён тараф устунларигачча чўзилади.
Тўрт дўнглик эса мураккаб тузилишга эга бўлиб, унинг ядро хосил қилувчи хужайралар тўпламмига асаб йўллари туташган бўлади. Масалан олд дўнгликка кўриш йўллари туташган. Олдинги икки дўнглик рефлекторлик маркази хисобланади. (ёруҳлик таъсирида тўғри ҳаракатлана олиш, ўзини тута олиш реакцияси). Орт дўнгликлар рефлекторли эришиш ва ҳаракатланиш маркази (яъни товуш, шовқинлар таъсирида рефлекторнинг регенерация туфайли бшни товуш келган тарафга буриш ҳаракатлари) ўрта мия таркибида жуда кўзга яққол ташланадиган кўп майда қон томирчалари, бўлганлиги сабабли оч пушти рнгли бўлиб кўринади. Қизил рангли томирчалар ядроси, ўз навбатида миянинг пўстлоқ ости тугунчалари ва мяча билан боғланган. Худди шу ядролардан орқа мия йўналаган бир тутам асаб йўллариманонов дастаси деб аталадигн асаб йўллари чиқади. Қизил ядролар ички қулоқнингвецибуляр апарати ҳамда мияча билан бирга мураккаб бир сигмани ташкил қилади. Бу сигма гвда мувознатини сақлаб туриш уучун хизмат қилади.
Қизил ядроларнинг ташқи тарафида бир тўплам пигментли асаб хужайралари жойлашаг бўлиб, уни қора сут субстанция деб юритилади. (яни доим ҳаракатда бўлиб турувчи хужайларлдар гуруҳи). Қора субстанция мия пўстлоғ ости тугунлари билан боғланган бўлиб, унинг исподланши пайларнинг пластик қувватини (фаолиятини) кучайтиради.
Булардан ташқари ўрта мия таркибида жуда сезгир аффериптал йўллр бор. Масалан, кўриш дўнглигига йўналувчи мередиал хҳалқсимон толалар, пастроқда миянинг чакка қтсмига йўналган бир тўплам эшитиш асаб толалари жойлашган. Сильвио водаправоди ҳам ўрта мия таркибига киради. Анашу канал атрофида марказий курланг моддалар деб аталувчи тўплами жойлашган. Бу зонанинг яллиғланиши (энсофалит) уйқуни бузилишига сабабчи бўлади. Худди шу марказ ядросидан кўз соқвасини ҳаракатга солиб турувчи асаб толалари чиққан. Бу толалпрни ишлатилиши турли хил тузилишларга-ғилайлик, тепа қовоқнинг пастга тушиб кэтиши, кўз қорачиғининг кенгайиб кэтишга сабабчи бўлади.
Ўрт миядаги тўрт дўнглик мураккаб шартсиз рефлекслар хосил бўлшида муҳим аҳамиятга эга. Бундай реалистлар доимо ўзгариб турувчи ташқи мухит таъсирига организмнинг тайёр туришига “соқчилик” қилиб туради. Ҳар турл хавфларга қарши афтоматик тарзда мураккаб ҳаракатлар қилишга ундаб туради. Масалан хавф туғилганда, жуду тез сакраб кэтиш, бурилиш, ўзин либ очиш, югуриш, қўл хракатлари (иссиқ дазмоладан) ва ҳ.к.да ҳимоя функциясини анашу шартсиз рефлекслар бажариб туради.
Орт мия
Орт мия Варолев кўприги узунчоқ мия ва миячадан ташкил топган бўлиб, унинг, толалари оқ моддадан ва хужайрасимон кулранег моддадан иборат.
Варолев кўприги текис чеграланган бўлиб ўртаси бироз чуқурроқ . бу чуқурда жуда кўп асаб йўллари жойлашган. Варолев кўпригида мураккаб рефлекторлик жараёнлари кечади.
Ушбу кўприк касалликлар таъсирида шикастланса, аввло организмнинг сезгирлиги ва ҳаракатланишидаги бузилишлар кўринади.