Наманган давлат университети педагогика факультети

1-Мавзу: Одам гавдасининг тузилиши.
РЕЖА:
1. Одам организмининг тузилиши.

2. 
   Ҳужайраларнинг пайдо бўлиши.
   
3. 
   Тўқималарнинг тузилиши ва функцияси.
   

Анатомияни ўрганишда одам организмининг хизмати катта. Одам организмининг тузилишига ёндошишда икки хил бир-бирига қарама-карши материалистик ва идеалистик оқимлар пайдо бўлган ва узоқ йиллар давомида ана шу оқимлар орасида кураш давом этиб келмоқда.

Чунончи, механик материалистлар организм турли хил аъзоларнинг механик йиғиндисидан (Морганни), тўқималар (Биша) ёки ҳужайралар йиғиндисидан (Вирхов) иборат деб қарайдилар. В. Вирхов одам организмини ҳужайралар давлатига қиёслайди, унда алоҳида гуруҳлар – ҳужайралар федерацияси бўлиб, ўзи мустақил яшаш имқониятига эга эканлигини таъкидлайди. Алоҳида аъзоларни умумий бир бутун организмдан ажратиб қараш метафизик қарашдир. Ҳужайра гуруҳларини мустақил яшаш имқониятига эга дейиш – витализмдир.
Диалектика нуқтаи назаридан, организм алоҳида қисмлар, тўқималар, аъзо ва тўқима элементларидан ташкил топган. Ана шу қисмларнинг бир-бирига узвий боғланиши натижасида бир бутунга айланган тузилма бўлиб, у бетўхтов ўзгариб туради. Организм ўзи яшайдиган шароитга мослашган ва шу шароитсиз яшай олмайди.
Организмнинг барча аъзолари бир-бири билан ўзаро боғлиқ бўлади, яъни томирларда оқаётган қон, лимфа суюқликлари ёрдамида гуморал йўл билан боғланади, марказий нерв системаси организмни идора этиб туради, буларнинг ҳаммаси организмнинг бир бутунлигини таъминлайди.
Демак, одам организми тўқималардан, аъзолардан, системалардан таркиб топган, улар ўзаро бирлашиб, бир бутун организмни ҳосил қилади.
Ҳужайра цитоплазма ва ядродан ташкил топган система бўлиб, ўсимлик ва ҳайвон организмининг такомиллашиши, тузилиши ва яшаш жараёнларининг асоси ҳисобланади. Ҳаёт давомида, моддалар алмашинувида иштирок этиши туфайли доимо кўпайиб (янги ҳужайра ҳосил қилиб) янгиланиб туради. Ҳужайралар орасида ҳужайралараро модда жойлашган, бу модда суюқ ёки дирилдоқ ва зич ҳолдаги асосий модда ва турли толалардан ташкил топган.
Ҳар бир ҳужайра цитоплазма қобиғи, цитоплазма ва ядродан ташкил топган. Цитоплазмада: ҳужайра органеллалари, киритмалар; ядрода: ядроча, хроматин, ядро шираси ва ядро қобиғи мавжуд.
Ҳужайра ҳақидаги тўлиқ маълумот гистология фанида берилади.