Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi kimyo texnologiya

Laboratoriya ishi -4
Ammiakli selitra olish
Ishning maqsadi: Ammiakli selitraning kristal shaklida olish, nitrat kislotaga asosan reaksiya unumи va o’qit tarkibidagi ammoniy, ko’rinishidagi azot miqdorini aniqlash.

Reaktivlar: nitrat kislotaning 48-60%li, ammiakning 25%li, eritmalari, lakmus qog’oz.

Jizoxlar: ammiakli selitra olish uchun rasmdagiday qurilma, 500 ml o’lchov uchun silindr, nitrat kislota va ammiak eritmasi zichliklarini aniqlash uchun areometr.

Ishni bajarish tartibi. Ammiakli selitrani rasmda ko’rsatilgan qurilmadan olish mumkin. reaksion apparat sifatida diametri 50-60 mm, balandligi 300-400 mm, bo’lgan hamda yuqori va quyi qismidan Vyurts kolbasiga ulash uchun trubkacha ulangan trubka idiq (reaktor) olinadi. Trubkaning quyi qismiga shisha paxta qo’yib, ustiga shisha to’ldirgich (nasadka) solinadi. Trubkaning yuqori qismiga tomizgich varonka o’rnatiladi. Ammiak Vyurts kolbasida kontsenrlangan eritmasini kuyidirish yoki ammoniy xlorid va sundirilgan oxak eritmasi o’rtasidagi reaksiya xisobga olinadi va reaktorga uzatiladi.

Ishning boshlanishidan oldin kislota va ammiak eritmalari konsentratsiyasi tekshirib ko’riladi. Buning uchun eritmalari tsilindriga qo’yib areometr yordamida zichliklar o’lchanadi va spravochnikdan eritma konsentratsiyalari aniqlanadi. Kislota konfenratsiyasi 48-60 %, ammiak 35 %dan kam bo’lmasligi kerak.

Shundan so’ng o’qituvchining topshirqiga asosan tomizgich varonkasiga 10-15 ml nitrat kislota, Vyurts kolbasiga 50-75 ml ammiak eritmasi quyildi. Vyurs kolbasini probka bilan berkitib yopiq elektroplitada qizdiriladi. Neytralizatorga ammiakli kela boshlaganda so’ng tomizgich varonka krani asta sekin ochiladi va nitrat kislota neytralizator orqali tomchilatib o’tkaziladi. Oq tuman shaklida xosil bo’lgan ammiakli selitra kondenlanadi va uzluksiz ravishda reaktorning quyi qismi orqali, oldindan tortib olingan chinni chashkaga oqib tushadi.

Kislota qo’yib bo’lingandan so’ng, tomizgich voronka karni bekitilad va yana bir necha minut ammiak o’tkazish davom ettiriladi, so’ng ammiakli selitra eritmasining rN ni lakmus yordamida tekshirib kuriladi.

Agar eritma kislotali bo’lsa, uqolda eritmani tomizgich voronkaga qo’yib, ammiak yuboriб turilgan xolatda yana neytralizator orqali o’tkaziladi. Bu jarayon eritma ishqoriy muhitga kelguncha qadar davom ettiriladi.

Sрundan so’ng vyurs kolbasidan yuborilayotgan ammiak to’xtatiladi. Tomizqich voronka 3-4 marta (5 ml dan) distillangan suo’ bilan yuvib neytralizator orqali o’tkaziladi. Yuvilgan suv chinni chashkadagi amiakli sleitra eritmasiga qo’shiladi va qo’m hammomiga qo’yiladi. Eritmani shisha tayoqcha bilan aralashtirib turgan xolatda oppoq buq paydo bo’lguncha qizdiriladi. Bunda suyulish xarorati 433⁰C...

Ammiakli selitrani sovutib kristallga tushirilgandan so’ng chashka tortib ko’riladi va olingan nitrat kislota miqdoriga asosan reaksiya uchun foizlarda xisoblanadi. Ish natijalari quyidagi jadvalga joylanadi.

Xajmi ml.	Zichligi g-sm^3	kons	100 N203 mik.g.	Zichligi g-sm^3	hajmi ml.	Nazariy miqdor g	Amaldagi mik.	Unumi