Namangan davlat universiteti fizika matematika fakulteti fizika kafedrasi

Elektrodinamik mexanizmli elektr o’lchash asboblarning tuzilishi va ishlash printsipi. Elektrodinamik mexanizmli asboblarning ishlashi tokli o’tkazgichlarning o’zaro ta’sir printsipi (toklari qarama-qarshi yo’nalgan, ikkita o’tkazgich bir-biridan itarilishi, toklari bir xil yo’nalishda bo’lsa, bir-biriga tortilishi) ga asoslanadi. Bunday o’zaro ta’sirni g’altaklardan biridagi tokning boshqa g’altakda hosil bo’lgan tokning magnit maydoni bilan o’zaro ta’siri, deb xulosa chiqarish mumkin.

Elektrodinamik mexanizmli asboblar ikkita: ikki sektsiyali qo’zg’almas 1 va qo’zg’aluvchan 2 g’altakdan iborat. Qo’zg’almas g’altak yo’g’on simdan yasalgan bo’lib, o’ramlar soni oz bo’ladi. Bu g’altak ikkita bir xil sektsiyalar bir-biriga parallel joylashgan. Qo’zg’aluvchan g’altak qo’zg’almas g’altak ichiga joylashgan bo’lib, o’qqa mahkamlangan va burila oladi. G’altaklardan o’zgarmas tok o’tganda bu tizim asboblarini magnitoelektrik tizim asboblariga o’xshatish mumkin. Bunda tok o’tayotgan qo’zg’almas g’altak doimiy magnit vazifasini o’taydi.Qo’zg’aluvchan g’altak ingichka simdan ko’p o’ramli qilib yasalgan.

Qo’zg’aluvchan g’altakka tok I₂ ikkita spiral prujina 3 orqali beriladi. Bu tok teskari ta’sir ko’rsatuvchi moment hosil qilish uchun xizmat qiladi. O’qqa strelka va havoli tinchlantirgich ham mahkamlangan bo’ladi. Aylantiruvchi moment g’altaklardagi toklarning ko’paytmasiga to’g’ri proportsionaldir. Bundan tashqari, u qo’zg’aluvchan g’altak burilishi bilan g’altaklarning nisbatan o’zgarish holatiga bog’liqdir. Aylantiruvchi moment qo’zg’aluvchan g’altak surilganda o’zaro induktivlikning o’zgarishiga proportsional holda ifodalanadi, ya’ni

Tormozlovchi moment prujinaning buralish burchagi α ga proportsionaldir. Bu burchak asbob strelkasining burilish burchagidir. Strelka burilishining barqarorlashuvi M_tes=M_tor ga mos keladi. Bundan

O’zgaruvchan tokda bunday bog’lanish quyidagi ko’rinishni oladi:

Yuqoridagi ifodadan ko’rinadiki, I₁va I₂ toklar yo’nalishlarining bir vaqtda o’zgarishi bilan burilish burchagi α ning ishorasi o’zgarmaydi. SHu sababli ham elektrodinamik mexanizmli asboblar o’zgarmas va o’zgaruvchan tok zanjirlarida qo’llanilishi mumkin.

G’altaklarning shaklini, ularning o’zaro joylashishini o’zgartirish orqali burchakning kichik o’zgarishida ga ta’sir ko’rsatish, ya’ni bo’lishiga erishish mumkin. Bunda shkalaning birmuncha tekis bo’lishiga erishiladi.





O’lchash mexanizmlari tayyorlashda po’latdan foydalanmaslik 0,5; 0,2; 0,1 kabi yuqori aniqlik sinfidagi asboblarni yasash imkoniyatini beradi.