|
Abdulla Avloniy 1907 yilda Toshkentning Mirobod mahallasida, keyinchalik Degrez
mahallasida yangi usuldagi maktablar ochdi. A. Avloniyning pedagogika oid asarlari ichida "Turkiy guliston yoxud ahloq" asari XX asr boshlaridagi pedagogik fikrlash taraqqiyotini o’rganish sohasida katta ahamiyatga egadir. Bu asar axloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir. O’zbek pedagogikasi tarixida A.Avloniy birinchi marta pedagogikaga ta’rif berib "Pedagogika bola tarbiyasining fani demaqdir" deydi. Avloniy bola tarbiyasining nisbiy ravishda quyidagi to’rt bo’limga ajratadi.
1. Tarbiyaniig zamoni
2. Badan tarbiyasi.
3. Fikr tarbiyasi.
4. Ahloq tarbiyasi."
Abdurauf Fitrat. XX asr boshlarida yashab ijod etgan. U mamlakatni rivojlanishi uchun chet ellar fani, madaniyatidan xabardor bo’lishi loznm deb bilardi. U halq maorifi noziri bo’lgan davrda talabalarni Germaniya, Turkiyaga u yerdagi ilgor Yevropa ilm fan, tabobat, texnika sirlarini o’rganish uchun yuborish tashabbuskorlaridan biri bo’ldi.
Abduqodir Shakuriy. jadidlar pedagogikasini Abduqodir Shakuriy siymosisiz tasavvur qilish qiyin. Chunki u o’z zamonasining yetuk olimi, maorif fidoyisi edi. A.Shakuriy o’qish, o’qitish uslubidagi yangilikning ahamiyati shundaki, birinchidan u o’sha davrda mavjud bo’lgan eski o’qitish usullarini qo’llamaydi. Ikkinchidan maktabda kichik yoshdagi o’g’il va qiz bolalarni birga o’qitish uslubini joriy qildi. Uchinchidan, bolalarni ona tilisida o’qitilishiga qa’tiy rioya qildi, chet tillarni o’rganishga da’vat etdi. To’rtinchidan, yangi usul maktablari uchun juda sodda, tushunarli tilda darsliklar tuzib, ularni nashr etdi. Beshinchidan o’z maktablariga mehnat va musiqa darsliklarini kiritdi. U o’z o’quvchilariga qishloq xo’jaligi va bog’dorchilikka oid ishlar bilan tanishtirdi. Bu mashg’ulotlar uchun maktab dasturidan alohida soatlar ajratdi. Bu so’zlar Shakuriyning pedagogik faoliyatiga berilgan eng qisqa, ayni paytda batafsil ta’rifdir.
Jadidlarning ta’lim-tarbiya haqidagi qarashlari va harakatlar natijasida. O’rta Osiyoda jumladan O’zbekistonda dunyoviy ilmlar tabiat fanlari, fan texnikaga, tabobatga oid ilmlarni rivojlanishiga turtki bo’ldi. Jadidlarning ta’lim tarbiya to’g’risidagi qarashlari shu bilan harakterliki, ular ajdodlarimizning bu boradagi qimmatli fikrlari ilgor, zamonaviy qarashlar bilan uyg’unlashtirdilar. Shu bois ularning pedagogik qarashlari ijtimoiy zaminga asoslangani bilan hanuzgacha o’z ahamiyatini saqlab kelmokda.
V. Yangi mavzuni mustaxkamlash: (30 min)
1.Uyg’onish davrida ta’lim-tarbiyaning rivojiga qaysi olimlar hissa qo’shgan?
2.Uyg’onish davrida tabiat fanlari sohasida qaysi olimlar ilmiy izlanishlar olib borgan?
3. Ibn Sino o’qituvchi uchun qanday fikrlar bergan?
4. Jadidchilik harakatini vujudga kelish sababi nimada edi?
5. Jadidchilik dastlab qayerda vujudga keldi va asoschisi kim?
XULOSA
Demak, ekskursiyalar mavjud biologiya o'qitish shakllari tizimida muhim rol o'ynaydi. Biologiya jarayoniga ekskursiyalarni kiritish muhim o'quv, rivojlantirish va tarbiyalash vazifalarini hal qiladi: tashqi va tashqi aloqalar to'g'risida to'g'ri fikrlarni shakllantirish ichki tuzilish umuman organizm va organlar alohida-alohida bo'lib, fiziologik jarayonlar to'g'risidagi g'oyalarni rivojlantirish, taqqoslash, umumiylikni topish qobiliyatini rivojlantirish, material bo'yicha jamoaviy ish qobiliyatlarini rivojlantirish, bilimga qiziqishni rivojlantirish, talabalarning kasbiy yo'nalishlarini shakllantirish, shuningdek gigienik, jinsiy, axloqiy tarbiyani amalga oshirish, o'quv ishlarini amalga oshirish ...
Ekskursiyalarni o'quv jarayonining rejasiga kiritish, ularning mazmuni bilan oldingi darslarda o'tgan materiallar o'rtasidagi bog'liqlikni o'rnatishga imkon beradi. Ekskursiya paytida olingan g'oyalar va bilimlardan, kuzatishlar natijalaridan ko'plab keyingi darslarda, shuningdek, sinfdan tashqari ishlarda va sinfdan tashqari ishlarda foydalanish mumkin.
Uslubiy adabiyotlarni tahlil qilish asosida biz o'quv safari tarkibini aniqladik, u bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi: tayyorlash, o'tkazish va xulosa qilish.
O’zbekiston Respublikasi o’z mustaqilligiga erishganidan so’ng ta`lim tizimida ma`lum islohotlar
amalga oshirildi. Lekin umumiy o’rta ta`lim maktablarida o’quv-tarbiya
jarayonini takomillashtirish, ayniqsa, Biologiya o’qitishni yaxshilash bilan bog`liq ko’pgina
muammolar hali-hanuz o’z echimini kutib turibdi.
Biologiya darslari bilan darsdan tashqari mashg`ulotlarining uzviyligin
ta`minlash borasida ilmiy-pedagogik tadqiqotlar olib borilmagan.
Ayrim maktablarda biologiya bo’yicha darsdan tashqari mashg`ulotlar
ma`lum reja asosida va maqsadga muvofiq olib borilayotgan bo’lsa ham,
ko’pchilik maktablarda tashkil qilingan darsdan tashqari ishlarning shakl va
mazmunida birmuncha kamchiliklar borligi aniqlandi. Ularni tashkil etish va
o’tkazish metodikasining mukammal emasligi ko’pchilik darsdan tashqari ishlar
rejasi yuzaki tuzilganligini bu boradagi kuzatuvlar va tajribalar ko’rsatdi. Bu
kamchiliklarning sabablaridan biri shu masalaga tegishli metodik tavsiya va
metodik qo’llanmalarning etarli darajada emasligi hamdir.
Respublikada o’tkazilgan qator «Pedagogik o’qish»larda qatnashgan ilg`or
o’qituvchilarning shu sohadagi ish tajribalarini keng yoyish masalasiga etarli
e`tibor berilmaganligi aniqlandi. Biologiya ta`limida dars va darsdan tashqari ishlarning uzviyligi
ta`minlanmaganligi va ularning samaradorligi past ekanligi kuzatildi.
Biologiya ta`limi jarayonida darsdan tashqari ishlar ma`lum darajada olib
borilayotgan maktablar mavjud bo’lsa ham biologiya o’quv predmetini o’qitishda
darsdan tashqari mashg`ulotlar bilan sinfda o’tilgan darslarni bog`lash orqali
o’quvchilarga ta`lim-tarbiya berish ob`ektiv va sub`ektiv qiyinchiliklar tufayli
kutilgan natijalarni bermayapti. O’quv-moddiy ta`minot, pedagog kadrlar
salohiyati va ilmiy-metodik majmuadagi kamchiliklar hamda Biologik bilimlarga
bo’lgan ijtimoiy talabning sustligi shular jumlasidandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
