Naftion kislota (natriyli tuzi)

10-laboratoriya ishi. Spirtdan etilеn olish


Kerakli asboblar: shtativ probirkalari bilan, gaz chiqarish nayi.
Reaktivlar: etil spirt, bromli suv, kontsentrlangan sulfat kislota, 1% li kaliy permanganat eritmasi.
Quruq probirkaga 3-4 ml etil spirti quyib ustiga 18-24 ml kontsentrlangan sulfat kislotasidan oz-ozdan aralashtirib turib qo’shamiz va bir-ikki bo’lakcha qaynatgich (mayda chinni bo’lakchalari) solib og’zini gaz chiqarish nayi o’rnatilgan tiqinch bilan berkitib shtativga qiya o’rnatamiz (18- rasm). Avval probirkaning hamma qismini, keyin reaksion aralashma bir tekisda qaynaydigan darajada qizdiramiz. Ajralayotgan gazni bromli suvdan va kaliy permanganatning eritmasidan o’tkazamiz. Buning uchun gaz chiqarish nayining ikkinchi uchini avval bromli suv solingan, keyin kaliy permanganat eritmasi solingan probirka tubiga tushiramiz. Ikkala eritma ham rangsizlanadi. Kaliy permanganat eritmasi solingan probirkada qo’ng’ir cho’kma hosil bo’ladi.
Bu reaksiyalar bajarilgach gaz chiqarish nayi uchida ajralib chiqayotgan etilenni yoqamiz u yorug’ alanga berib yonadi.

18- rasm. Spirtdan etilen olish qurilmasi
Savollar va topshiriqlar

1. 
   C₄H₈ tarkibli alkenning izomerlarini va xalqaro nomlarini yozing.
   
2. 
   Etilen molekulasidagi uglerod va vodorodning foiz miqdorini aniqlang.
   
3. 
   Etilenning oksidlanish reaksiya tenglamasini yozing.
   
4. 
   Etilen uglevodorodlari qatorida izomeriyaning qaysi turlari uchraydi?
   
5. 
   Etilenning polimerlanish reaksiyasini yozing va sharoitini ko’rsating.
   

11-laboratoriya ishi. Atsеtilеn hosil qilinishini o’rganish
Kalsiy karbiddan atsetilen hosil qilish ekzotermik bo’lib, bu sanoat usuli hisoblanadi.
Bromli suv va kaliy permanganat eritmalari orqali atsetilen o’tkazilganda uning yanada ko’proq to’yinmagan ekanligi namoyon bo’ladi.
Atsetilenni kislotali va neytral muhitda kaliy permanganat ta’sirida oksidlanishida, asosan, CO₂ va chumoli kislota, ishqoriy muhitda esa otquloq (oksalat) kislota hosil bo’ladi:

Bromli suv va kaliy permanganat eritmalarining rangsizlanishi π-bog’iga sifat reaksiyasidir.
Atsetilenning tutab yonishi, uning alkenga qaraganda ko’proq to’yinmaganligini ko’rsatadi:

Atsetilen kislorod oqimida yonganda juda katta issiqlik ajraladi, shu sababli u metallarni kesishda va payvandlashda ishlatiladi.