N sh. Abdullayev, M. Z. Komilov, Q. X. Majidov, D. S. Murodov

Kungaboqar urug‘i morfologik qismlarining kimyoviy tarkibi,  
% hisobida
Urug‘ va uning qismlari
Moyliligi
Oqsil
Kletchatka
Kuldorligi
Urug‘da
33–57
17,4–20,8
19,3–25,3
1,8–4,9
Mag‘zida
51–66
19–29
1,8–3,8
2,9–3,8
Qobiq qavatida
1,8–3,5
3–5
52–55
1,3–2,2
Kungaboqar moyi presslash va ekstraksiyalash usulida olinadi. 
Kungaboqar moyi och sariq rangda bo‘lib, iste’mol moylari ichi-
da ta’mi yaxshiligi bilan ajralib turadi.
5-rasm. Kungaboqar o‘simligi: 1 – umumiy ko‘rinishi; 2 – savati;  
3 – urug‘larining umumiy ko‘rinishi va kesimi.
Masxar, kafsha (saflor) – murakkab guldoshlarga mansub bir 
yillik o‘tsimon moyli o‘simlik. Masxar urug‘i xuddi kungabo-
qardek savatchalarda bo‘ladi, lekin savatchalarining diametri ki-
chik bo‘ladi.

---

25
Masxar urug‘ining uzunligi 5–12 mm, kengligi 3,5–5 mm.
Masxar gulidan matolarni bo‘yash uchun qizil va sariq bo‘yoq 
olinadi. Masxar Hindiston, Misr, Eron, Janubiy Amerika, 
Qozog‘iston, Tojikiston va O‘zbekistonning lalmi yerlarida ekila-
di. Masxar urug‘i, urug‘ massasining 40–60% ini mag‘iz, 60–
40% ini qobiq tashkil etadi. Masxar urug‘ining qobig‘i mag‘izga 
yopishib turadi, shu sababdan ham mag‘izni qobiqdan ajratish qi-
yin. Urug‘ining tarkibida 18–40% gacha moy bor.
1
2
3
4
6-rasm. Masxar o‘simligi: 1 – gullagan o‘simligining umumiy ko‘rinishi;  
2 – poyasining bir qismi, barglari va gul to‘plamlari bilan birgalikda;  
3 – yetilgan gul to‘plami; 4 – mevasi.
Masxar urug‘i morfologik qismlarining kimyoviy tarkibi quyi-
dagi 7-jadvalda keltirilgan (%). Masxar moyi presslash va ekstrak-
siyalash usulida olinadi.

---

26
7-jadval