N sh. Abdullayev, M. Z. Komilov, Q. X. Majidov, D. S. Murodov

Soya urug‘i morfologik qismlarining kimyoviy tarkibi, % hisobida
Urug‘ va uning qism-
lari
Moyliligi
Oqsil
Kletchat-
ka
Kuldorligi
Urug‘da
17–22
36–50
14–33
3,3–6,4
Mag‘zida
18–23
40–53
14,6
4,3
Qobiq qavatida
0,6–0,9
7,0
21,0
3,8
Hozirgi vaqtda dunyoda 50 million gektar yerga soya ekil-
moqda. Dunyo bo‘yicha har yili yetishtiriladigan soyaning 60% 
AQSHga to‘g‘ri keladi. AQSHning janubiy shtatlarida bir yilda 
soyadan ikki marotaba hosil olinmoqda. Soya ko‘p yetishtiriladi-
gan mamlakatlar AQSH, Braziliya, Argentina, Xitoy va Yaponi-
ya hisoblanadi.
Soya oqsili ko‘p hollarda go‘sht va sutning o‘rnini bosmoq-
da. Soya moyi hozir dunyoda ishlab chiqarilayotgan moylar ichi-
da miqdori bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Soya moyi presslash 
va ekstraksiyalash usulida olinadi.

---

23
Kungaboqar  – murakkab guldoshlarga mansub bir yillik 
o‘simlik. Kungaboqarning vatani janubiy Amerika. Kungaboqar 
urug‘idan moy, mag‘zidan holva, savatidan pektin olinadi. Poya-
si qog‘oz olish uchun ishlatiladi.
Kungaboqar urug‘ining tuzilishi 5-rasmda ko‘rsatilgan. 
Urug‘ning ustki tomoni qobiq bilan qoplangan. Qobiq ichida 
mag‘iz joylashgan bo‘lib, u ham yupqa mag‘iz qavat bilan qop-
langan. Moy olish uchun o‘stiriladigan kungaboqar urug‘ining 
o‘lchamlari quyidagicha: uzunligi 10,7–11,5 mm, kengligi 4,9–
5,7 mm, qalinligi 3,0–3,7 mm.
4-rasm. Soya o‘simligi va dukkagi:  
1 – umumiy ko‘rinishi; 2 – shoxchasi bargi va guli; 3 – urug‘i;  
4 – dukkaklari.
Kungaboqar urug‘ining tarkibi naviga, yetishtirilgan iqlim 
sharoitiga, yetishtirilgandan keyingi berilgan ishlovga bog‘liq.
Urug‘ tarkibini 19–33% ini qobiq, 67–81% ini mag‘iz tashkil 
etadi. Urug‘ning moyliligi 33–57% ni tashkil etadi.
Kungaboqar urug‘i morfologik qismlarining kimyoviy tarkibi 
quyidagi 6-jadvalda keltirilgan (%).

---

24
6-jadval