N. S. Safaev, N. A. Mirashirova, N. G. Odilova, Sh. D. Turabekova, Sh. K. Karimova

boshqarish
vazifasim
bajaradiiar. Xuddi shuningdek, yaxshi so’z jon ozig’i deydilar. Bunda, 
awalambor, muhifn o’rin tutgan insonning boshqa odamning emotsional 
holatiga verbal ta’siri ko’zda tutilgan bo’ladi. Bunda hissiyotlar va sezgilarning 
boshqaruvchi vazifasi namoyon bo’ladi. 
Aks ettiruvchi vazifasi
voqealaming 
umumiy baholanishi ifodalandi, sezgilar butun organizmning qamrab olgani 
uchun, ular ta’sir ko’rsatayotgan omillaming foydasi yoki zararini aniqlashga va 
zararli ta’sir aniqlangunicha ta’sirlanish imkonini beradi. Masalan, yo’lni kesib 
o’tayotgan odam undagi vaziyatga ko’ra turli darajadagi qo’rqinchni boshidan 
kechiradi. Bundan kelib chiqadiki, hissiyotlar va sezgilarning aks ettirish 
vazifasi insonga atrof-olamda to’g’ri yo’nalish olish va jismlar, hodisalami 
ulaming istalganligi nuqtai nazaridan baholash imkonini yaratadi. 
Xabarlovchi
vazifasi
yuzaga keladigan kechinmalar insonga undagi ehtiyojlami qondirish 
jarayonining kechishi , yo’lida qanday to’siqlarga uchrashi, birinchi navbatda 
nimalarga e’tibor qaratishi lozimligi va h.k.lar haqida xabar berishdan iborat. 
Hissiyotlar va sezgilarning baholovchi yoki aks ettiruvchi vazifasi bevosita 
undovchi vazifasi
bilan bog’liq. S.L. Rubinshteyn ko’rsatib o’tganidek, «... 
hissiyot o’zida jismga yoki unga teskari yo’naltirilgan ehtiros, tilak, intilishni 
mujassamlashtiradi». SHunday qilib, hissiyotlar va sezgilar yuzaga kelgan 
ehtiyojni qondirishga erishish yok inson oldida turgan vazifala hal etiladigan 
yo’lni izlash yo’nalishni aniqlashga yordam beradi. 
Mustahkamlovchi vazifa
hissiyotlar va sezgilarning o’qitishda bevosita ishtirok etishidan iborat. Kuchli

---

emotsional ta’sirlanishga sabab bo’ladigan ahamiyatga molik voqealar uzoq vaqt 
xotirada saqlanib qoladi. Hissiyotlar va sezgilarning 
o ’tkazuvchi vazifasi
motivlar raqobatida, ayniqsa, yaqqol ko’rinadi, buning natijasida kuchli ehtiyoj 
aniqlanadi. Xuddi shunday, inson uchun tabiiy bo’lgan o’zini muhofaza qilish 
instinkti va ma’lum etika me’yorlariga rioya qilish ijtimoiy ehtiyoji o’rtasida 
yuzaga kelishi mumkin bo’lgan qarama-qarshiliklar o’z mohiyatiga ko’ra, 
qo’rquv va mas’uliyat hissi o’rtasidagi kurashda joriy etiladi. 
Moslashuvchi
vazifasi
hissiyotlar tufayli jonli mavjudotlar o’zlari uchun dolzarb bo’lgan 
ehtiyoj lami 
qondirishda 
u 
yoki 
bu 
sharoitlaming 
ahamiyatliligini
ko’rsatishlaridan iborat. CH. Darvin fikriga ko’ra, hissiyotlar moslashtiruvchi 
vosita sifatida yuzaga kelgan. O’z vaqtida paydo bo’lgan sezgi tufayli organizm 
atrof-muhitga samarali tarzda moslashib olish imkoniyatiga ega.
Shuningdek, sezgilarning 
kommunikativ vazifasi
ham mavjud. Mimika va 
pantomimika harakatlari insonga o’z kechinmalarini boshqalarga yetkazib 
berishga, o’zlarining atrof-olam jism va hodisalariga bo’lgan munosabatlari 
haqida ma’lumot berish imkoniyatini tug’diradilar. Mimika, tana holatlari, imo- 
ishoralar, ma’noli xo’rsinishlar, tovush ohangining o’zgarishi «insoniy hislar 
tili», hissiyotlardan xabar beruvchi vosita bo’lib hisoblanadi. Tadqiqotlaming 
ko’rsatishicha, sezgilarning barcha ifodalanishlarini ham oson aniqlab 
bo’lmaydi. Dahshat (57%), so’ngra naffat (48%) va ajablanish (34%) kabi 
hislami oson aniqlab olish mumkin. Kommunikativ vazifada atrofdagilarga 
ta’sir ko’rsatish vazifasini ham ajratish mumkin.
Hissiyotlaming 
umumlashtiruvchi vazifasi
vaqt va fazoda bir-biriga yaqin 
bo’lgan alohida voqea va dalillami 
birlashtirish imkonini beradi. Bundan 
tashqari, hissiyotlar