N. S. Safaev, N. A. Mirashirova, N. G. Odilova, Sh. D. Turabekova, Sh. K. Karimova

Ekzopsixika
- inson psixikasining bu bo’lagi organizmga nisbatan tashqi 
bo’lgan voqelikni aks ettiradi.
Exopsychic is a mental activity that produces a supposed effect outside of the 
person
Endopsixika
- inson organizmining holatini aks ettiruvchi psixik voqelikning 
bir bo’lagi.
Endopsychic is a part of psychological reality that reflects the condition of hu­
man organism.
Intropsixika
- fikr, iroda kuchi, xayolot, tushlami o’z ichiga olgan psixik 
voqelikning bir qismi.
Intrapsychic is a part of psychological reality that involves ideas, conflicts, illu­
sions and dreams.
6

---

1.1. Psixologiyaningftm
Psixologiya oliy o’quv yurtlarda o’quv
sifatida o ’ziga xosxususiyatlari
predmeti va fan sifatida o’rganiladi. O’quv
predmeti sifatida ta’lim muassasi o’quv 
rejasiga 
kiritilgan 
bo’lib, 
talabalaming 
umumkasbiy 
tayyorgarligiga 
yo’naltirilgan o’quv fanlari tizimidan joy olgan, uni o’rganish uchun ma’lum 
o’quv soatlari ajratilgei va turli shakldagi mashg’ulotiar: ma’ruza, seminar va 
laboratoriya-amaiiy, shuningdek, nazorat ishlari va imtihonlar ko’zda tutilgan.
Psixologiyani fan sifatida o’rganish bilan uning qanday fan ekanligi, 
xususiyatlari va nimalami o’rganishi haqida bilimlarga erishiladi. Psixologik 
bilim va malakalami o’zlashtirish talabalarga atrofdagi odamlami ular bilan 
muloqot amaliyotida, munosabatlarda, o’zaro hamkorlik faoliyatida bilish 
uchun; ulaming fikri, maqsadi, kechinmalari, qiziqish va qobiliyatlari, ehtiyoj va 
motivlari va h.k.larini bilish va qo’llash uchtm zarurdir. Psixologik bilim va 
УГОНЦКшрГ w m t a f f i p g K c la f r a e ^ t K a e R j 1ЯШ1)гЯк| O lM V Ij U B jvU , П лш ЗГ
tarbiyasi va boshqalarda asqotadi. Va, nihoyat, eng muhind, psixologik bilimlar 
talabalarga o’zlarini anglashda, o’z ustilarida ishlashda va qiziqish, ijodiy 
imkoniyatlarini dolzarblashtirishlarida, barkamol shares bo’lib shakllanishlarida 
ahamiyat kasb etadi.
Psixologiya fani o ’ziga xos fan bo’lgani uchun oliy o'quv yurtlari talabalari 
o’rganadigan ilmiy fanlar tizimida alohida o’rin egallaydi. Psixologiyaning fan 
sifatidsgi o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat: birinchidan, bu fan 
hozircha inson uchun noma’lura ho’lgan, eng mwaMpth — fmjyikp, insonning 
icbki olarai haqidagi fandir, ikkinehfdan, bu fenda bilishaing ob’ekti va sub’ekti 
tutasbib ketgan. Bu holat va flkrai shundsy 
tpnmkin- aw al inson o’z
fikrlarmi tashqi dunyoga yo’naltirib, so’ngra o’ziga murojaat qiladi. Bunda fikr 
o’ziga qjnrtf burilisb yasagani чдЦ а psixologiyaning v n № h ri fryffbiqa fio 
vazifalari 
ьй
»
п
bo’lmaydigan darajada mundAAdir Va, иеЬжсМ»п;
psixologiyaning о’z i p xosligi unhag noyob amaliy oqibatlarp e p bo’lishidir. 
Axir biror narsani anglash - uni egallab, bosbqarishni o’rganishdan iborat. 
Insonning o’zida kechayotgan psixik jarayonlar, ulaming vazifalari, 
qobiliyatlarini boshqarishni o'rganish, misol uchun, koinotni add etishdan ko’ra 
o ’ta murakkab va muhirs vazifa bo’lib hisoblapsdi. Bunda inson o’zini anglab 
borgani sayin o’zini va airofldagilami o’zprtirib borishini alohida ta’kidlab 
o’tish lozim. Shuning uchun, peixologiya - insenni faqatgma anglovchi emas, 
balki uni yaratuvchi fan.
1.2. Psixologiya nim ant
«YgovedP? 
«Psixologiya» 
atamasi 
ikki
yunoncha 
so’zdan 
kelib 
chiqadi: 
«psyuxe» - jon, ruh va «logos» - ta’liinot, so’z.
7

---

Bir necha yuz yilliklar davomida psixologiya tomonidan o’rganiladigan 
hodisalar umumiy «ruh», tushunchasi bilan belgilanib, falsafa fani bir 
bo’limining predmeti bo’lib hisoblanar edi. «Psixologiya, aniqrog’i «psixe» 
so’zining kelib chiqishini tushuntirib berish uchun yunon afsonalariga murojaat 
qilamiz. Affoditaning o’g’li (lotin an’analarida - Veneraning) Erot (Amur), 
go’zal Psixeyani aevib qoladi. Lekin Afrodita camo ma’budi bo’lgan o’g’lining 
o ’z qismatini oddiy qiz bilan bog’lamoqchi ekanligidan norozi bo’lib, Psixeyani 
qator sinovlardan o’tishga majbur qilgan holda sevishganlami bir-biridan judo 
qilishga urinar edi. Ammo Psixeyaning muhabbati shunday kuchli, Erot bilan 
uchrashishga intilishi esa shunchalik yuksak ediki, bundan barcha ma’budlar 
kuchli ta’sirlanib, unga Aftoditaning barcha talablarini bajarishga ko’mak 
berishga rozi bo’ldiiar. Erot, ham o’z navbatida, Zevsni Psixeyani ma’budaga 
aylantirish uchun ko’ndirishga muvaffaq bo’ldi. Natijada Psixeya abadiylikka 
erishdi, va ular birlaahdilar. Yononlar uchun bu 
a h e m
haqiqiy sevginmg, iraou 
ruhi yuksak ro’yobining muratoz namunaai edi. SHuning uchun, Psixeya -
abadiylikka erishgan oddiy qiz, o’z mukammaligini izlovchi ruhning timsoli 
bo’lib qoldi.
Har qanday boshqa fan kabi psixologiya ham o’z o ’rganish predmetiga ega. 
«Psixologiya» tushunchasining ma’noaidan kelib chiqqan holda, uning o’rganish 
predmeti psixika bo’lib hisoblanadi, deb aytish mumkin. Psixologiya ushbu 
predmetining maxsus xossalarini ajratish mumkin. Shunday qilib,