N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

m e’yorlardan 
orqada qolmaslik yoki nisbatan 
rivojlangan qobiliyatlari bilan ajralib turganlar bilan bir qatorda b o ‘lishini 
ta’minlash maqsadida o ‘tkaziladi.
Yuqori qobiliyatli kategoriya o ‘quvchilar bilan o ‘qituvchi, nisbatan 
kam roq qobiliyatli va qoloq o ‘quvchilar bilan o ‘qituvchi yordamchisi 
shug‘ullanadi.
Tramp rejasi 
- bu texnologiya AQShda juda mashhur. Bu o ‘qitish 
shakllarining shunday tizimiki, unda katta auditoriyadagi mashg‘ulotlar kichik 
guruhlardagi individual mashg‘ulotlar bilan qo ‘shib olib boriladi.
Zamonaviy texnik vositalar yordamida 100-150 kishidan iborat katta 
guruhlarda yuksak malakali o ‘qituvchilar, professorlar leksiya o ‘qiydilar. 10- 
15 kishidan iborat kichik guruhlar esa leksiya materiallarini muhokama qiladilar, 
bahs yuritadilar.
Individual ishlar esa maktab kabinetlarida, laboratoriyalarida o ‘tkaziladi. 
Leksiya mashg‘ulotlariga 40%, kichik guruhlardagi mashg‘ulotlarga 20%, 
kabinet va laboratoriyalardagi individual ishlarga esa 40% ajratiladi. Odatdagi 
sinf tushunchasi yo‘q, kichik guruhlar ham doimiy emas.
4.5.6. Dasturlashtirilgan o ‘qitish texnologiyasi
Dasturlashtirilgan o ‘qitish XX asming 50-yillaii boshida paydo b o ‘ldi. 
U amerikalik psixolog B.Skinner nom i bilan bog‘liq. U materiallaming 
o ‘zlashtirilishini boshqarishning samaradorligini oshirishda, axborotlami 
qismma-qism uzatishning m untazam programmasi asosiga qurish va uni 
nazorat qilishni tavsiya etdi.
N.Kraudertarmoqlangan dastumi ishlab chiqdi, unda nazorat natijalariga 
ko‘ra ta ’lim oluvchilarga mustaqil ishlar uchun turli xildagi materiallar 
tavsiya etiladi.
G.K.Selevko dasturlashtirilgan o ‘qitishga quyidagi ta ’rifni beradi, ya’ni 
d a s tu rla s h tirilg a n o ‘q itis h d e g a n d a o ‘q itis h u sk u n a la ri (E H M , 
p r o g r a m m a la s h tirilg a n d a rs lik , k in o tr e n a je r va b .) y o rd a m id a
programmalashtirilgan o ‘quv materialining o ‘zlashtirilishini boshqarishni 
tushunadi. Dasturlashtirilgan o ‘quv materiali muayyan mantiqiy izchillikda
129

---

beriladigan nisbatan katta bo‘lmagan o ‘quv axborotlari («kadrlar», «fayllar», 
«odimlar») seriyasidan iborat b o ‘ladi.
V .P .B e s p a lk o b ilis h f a o liy a tin i ta s h k il e tis h va b o s h q a ris h
nam unasidagi pedagogik texnologiya tasnifini tavsiya etdi. U o ‘qituvchi 
va t a ’lim o lu v c h i (b o sh q a rilu v c h i) m im o sa b a tla rin i q u y id a g ic h a
belgilaydi:
• 
berk- (&"quvchilam ing nazorat qilinmaydigan va tuzatilmaydigan
faoliyati);
• 
davriy (nazorat, o 'z-o'zini nazorat qilish, o'zaro nazorat);
• tarqoq ^ (frontal) yoki yo'nalganlik (individuallik);
• qo4 (ogzaki) yoki avtomatlar (ofquv vositalari) orqali.
V.P. Bespalko texnologiyasi turlari:
1
. klassik leksiya metodida o'qitish (boshqaruv-berk, tarqoq, qo4da);
2
. a u d io v iz u a l te x n ik v o sita la rd a o i q itish (b e rk , tarqoq,
avtomatlashtirilgan);
3. «Konsultant (maslahatchilar)» tizimi (berk, yoinaltirilgan, qotlda);
4. o^quv adabiyotlari yordam ida o 'q itish (b erk, yo in a ltirilg a n ,
avtomatlashtirilgan)
-
mustaqil ish;
5. «Kichik guruhlar» tizim i (davriy, tarqoq, qo4da)
— 
guruhlardagi
o'"qitishning tabaqalashtirilgan usuli;
6
. kompyuter o‘qitishlari (davriy, tarqoq, avtomatlashtirilgan);
7. «Repetitor» tizimi (davriy, yoinaltirilgan, qotlda)
— 
individual oiqitish;
8
. «Dasturlashtirilgan oiqitish» (davriy, yoinaltirilgan, avtomatlashtirilgan),
ular uchun oldindan programmalar tuzib qoiyiladi.
D asturlashtirilgan o ‘qitishning beshta asosiy tam oyili farqlanadi: