N. K. Jamalov mehnat huquqi

3.Mehnat ta’tillari tushunchasi va turlari.

Mehnat ta’tili – vaqtning shunday muayyan bir davriki, uning muddati qonun hujjatlarida belgilab qo’yilganidan kam bo’lmaydi va har bir xodimga uzluksiz dam olish hamda mehnat qobiliyatini tiklash uchun ish joyi va o’rtacha ish haqi saqlangan holda har ish yilida beriladi.

Barcha xodimlarga ish joyi (lavozi­mi) va o’rtacha ish haqi saqlangan holda yillik mehnat ta’tillari beri­ladi.

Yillik mehnat ta’tili olish huquqigamehnat shartnomasi asosida ishlayotgan barcha xodimlar haqlidir.

Mehnat kodeksining 134-moddasiga ko’ra minimal asosiy ta’­tilning muddati har bir ish yilida o’n besh ish kunidan kam bo’lmasligi kerak. Uzaytirilgan asosiy ta’til esa - muddati o’n besh ish kunidan ko’proq bo’lgan ta’tildir.

Yillik qo’shimcha ta’til - ayrim toifadagi xodimlarga asosiy ta’til, shu jumladan uzaytirilgan asosiy ta’tildan tashqari beriladigan ta’tildir.

Korxonalarda qonun hujjatlarida kafolatlangan minimal muddatidan ortiqroq muddatli mehnat ta’tillar (uzaytirilgan asosiy va qo’shimcha ta’tillar) berilishi mumkin.

Yillik asosiy ta’til. Mehnat kodeksining 134-moddasida yillik asosiy ta’tilning minimal muddati belgilangan bo’lib, umumiy qoidaga ko’ra yillik mehnat ta’tili o’n besh ish kunidan kam bo’lmasligi kerak.Yillik asosiy mehnat ta’tilidan foydalanish huquqiga mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan barcha xodimlar ega bo’lib, bu qoidadan istesno yo’q. SHu sababli o’rindoshlik asosida, to’liqsiz ish vaqti shartlarida va muddatli mehnat shartnomasi shartlarida ishlayotgan xodimlarga yillik asosiy ta’tilning kamroq muddati belgilanishi mumkin emas.

Ayrim toifadagi xodimlargaularning yoshi va sog’lig’i holatini, shuningdek mehnat vazifalarining o’ziga xos jihatlari va xususiyatlarini hamda boshqa holatlarni e’tiborga olib, asosiy uzaytirilgan ta’tillar nazarda tutilgan bo’lib, bunday ta’tillarning eng kam muddati ham qonun hujjatlari bilan belgilab qo’yiladi.

Quyidagilarga ularning yoshi va sog’lig’i holatini hisobga olib, yillik uzaytirilgan asosiy ta’til beriladi:

o’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslarga — o’ttiz kalendarь kun;

ishlayotgan I va II guruh nogironlariga — o’ttiz kalendarь kun.

Bundan tashqari, O’zbekiston Respublikasi "Prokuratura to’g’risida”gi Qonuning 50-moddasining uchinchi qismiga binoan prokuror-tergov xodimlarining uzaytirilgan asosiy ta’tili muddati o’ttiz kalendarь kunni tashkil etadi. Bu xodimlar ish staji uchun qo’shimcha ta’til olish huquqiga ham egadir⁹⁵.O’zbekiston Respublikasining “Sudlar to’g’risida”gi Qonuning (yangi tahriri) 75-moddasiga muvofiq Sudьyalarga har yili o’ttiz olti ish kunidan iborat haq to’lanadigan ta’til beriladi.O’zbekiston Respublikasining “O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatining va Senati a’zosining maqomi to’g’risida”gi Qonuning 16-moddasiga ko’ra deputatga, senatorga har yili o’ttiz olti ish kunidan iborat haq to’lanadigan uzaytirilgan mehnat ta’tili beriladi, Har yilgi mehnat ta’tili deputatga, qoida tariqasida, Qonunchilikpalatasining sessiyalari oralig’idagi davrda berilishi kafolatlangan.⁹⁶