N. K. Jamalov mehnat huquqi

2. Mehnat nizolarining taalluqliligi va sudlovliligi. Mehnat nizolari yuzasidan murojaat qilishning umumiy qoidalari

Mehnat kodeksining 8-moddasiga ko’ra, har bir shaxsning mehnat huquqlarini himoya qilish kafolatlanadi, bu himoya mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya qilinishini tekshiruvchi va nazorat qiluvchi organlar, shuningdek mehnat nizolarini ko’ruvchi organlar tomonidan amalga oshiriladi.

Mehnat nizolari o’zlarining xususiyatlariga ko’ra bir qator organlar tomonidan ko’rib hal etilishi belgilab qo’yilgan va bunda ularning qaysi organ tomonidan ko’rib chiqilishini tez va to’g’ri belgilanishi vaqtni va mablag’ni tejalishiga, nizoni o’z vaqtida ko’rilib, qonuniylikni qaror topishiga xizmat qiladi.

Mehnat kodeksiga muvofiq mehnat nizolari quyidagi organlar tomonidan ko’rib hal etilishi mumkin:

- Bevosita fuqarolik ishlari bo’yicha tuman (shahar) sudlari tomonidan;

- Korxona va tashkilotlarda tashkil etiladigan mehnat nizolari komissiyalari tomonidan;

Mansabdor shaxslar tomonidan ish beruvchiga yetkazilgan moddiy zararni to’lash to’g’risidagi mehnat nizolari, agar mansabdor shaxslar yetkazgan zarar xo’jalik nizosini ko’rib chiqish paytida aniqlangan bo’lsa, xo’jalik sudi tomonidan ham ko’rib chiqiladi.

Xodim mehnat nizosini hal qilish uchun o’z xohishiga ko’ra, mehnat nizolari komissiyasiga yoki bevosita sudga murojaat etishga haqlidir.

Mehnatning shartlarini belgilash masalalariga doir yakka mehnat nizolari basharti xodimga yangi mehnat shartlarini belgilash yoki mavjud shartlarni o’zgartirishga doir mehnat nizolari ish beruvchi va tegishli kasaba uyushmasi organi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi tomonidan hal qilinadi.

Mehnat to’g’risidagi qonunlarning va boshqa normativ hujjatlarning qoidalarini, shuningdek yangi mehnat shartlarini belgilash yoki mavjud shartlarni o’zgartirish to’g’risidagi mehnat shartnomasi majburiyatlarini qo’llanish masalalariga doir mehnat nizolari xodimning tanlashiga muvofiq mehnat nizolari komissiyasida yoki sudda ko’riladi (Mehnat kodeksining

280-moddasi).

Nizo hal etilishini so’rab sudga murojaat qilish huquqi mehnat munosabatlarining sub’ektlariga berilgan bo’lib, bundan maqsad xodim yoki ish beruvchining buzilgan mehnat huquqlari maksimal darajada himoya etilishini ta’minlashdan iboratdir.