N. J. Toshmanov rivojlanish biologiyasi



Download 9,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/97
Sana20.01.2022
Hajmi9,16 Mb.
#393918
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   97
Bog'liq
Ривожланиш биологияси дарслик

Peroksisoma.
  Peroksisomalar  bir  qavatli  membrana  bilan  о„ralgan 
strukturalar  bо„lib,  kattaligi  0,3–  1,5  mkm  dir.  Struktura  markazida  nukleoid 
joylashgan.  Bu  nukleoid  bakteriyadagi  nukleoidga  va  umuman  yadro 
strukturalariga  aloqador  emas.  Peroksisomalarda,  xususan,  jigar  hujayrasi 
peroksisomalarida  nukleoid  sohasida  kristallsimon  strukturalar  bо„ladi.  Bu 
strukturalar fibrilla va naychalardan tashkil topgan bо„lib, uratoksidaza fermentini 
saqlaydi. 
Peroksisomalar 
amyobada, 
tuban 
zamburug„larda 
(achitqida), 
о„simliklarning  ba‟zi  bir  embrional  tо„qimalarida  (endospermda),  umurtqali 
hayvonlarda  esa  asosan  jigar  va  buyragida  topilgan.  Kalamush  jigarining  har  bir 
hujayrasida taxminan 70–100 peroksisoma bor. Peroksisomalar endoplazmatik tо„r 


59 
 
membranalari  bilan  yaqin  aloqada  bо„ladi.  Ehtimol,  endoplazmatik  tur 
kengaymalari  sohasida  peroksisomalar  hosil  bо„ladi.  О„simlik  hujayralarida  bu 
organoid  kо„pincha  mitoxondriya  va  plastidalarga  yaqin  yotadi.  Dastlab 
peroksisomalar  jigar  va  buyrak  hujayralaridan  ajratib  olingan.  Peroksisomalar 
fraksiyasida  vodorod  peroksidi  metabolizmi  bilan  bog„liq  fermentlar  aniqlangan. 
Bular  (oksidaza,  uratoksidaza,  a-aminokislota  oksidazasi)  yordamida  N
2
0
2
  va  uni 
parchalaydigan  katalaza  hosil  bо„ladi.  Jigar  peroksisomalari  oqsilining  40% 
katalazadan  iborat.  N
2
O
2
  zaharli  modda  bо„lgani  uchun  katalaza  muhim  himoya 
funksiyasini о„taydi. 
Mikronaychalar  elektron  mikroskop  ostida  glyutaraldegid  bilan  fiksatsiya 
qilingan  kesmalarda  shu  asrning  60-yillarida  topilgan.  Mikronaychalar  asosan 
oqsildan tashkil topgan bо„lib, membrana tuzilishiga ega emas. 
Mikronaychalar  aniq  tuzilishga  ega  bо„lgani  uchun  ularni  hujayraning 
boshqa  komponentlaridan  ajratish  oson.  U  eukariotik  hujayralarning  hammasida 
bо„lib,  bakteriyalar  va  boshqa  prokariotik  hujayralarda  uchramaydi. 
Mikronaychalar  sitoplazmaning  muvaqqat  tuzilmalarini  (bо„linish  dukini)  hosil 
qilishi mumkin. 
Mikronaychalar 
–  sentriola,  bazal  tanacha,  xivchin  va  kiprikchalarning 
asosiy 
struktur 
birligi 
hisoblanadi. 
Mikronaycha 
(16-rasm) 
tо„g„ri, 
shoxlanmaydigan ichi bо„sh silindrdir. Uning tashqi diametri 24 nm, ichki diametri 
15 nm bо„lib, devor qalinligi 5 nm ga teng. Mikronaychada devori zich joylashgan 
kattaligi  5  nm  bо„lgan  subbirliklardan  tashkil  topgan  (16-rasm)  Elektron 
mikroskop  ostida,  kо„ndalang  kesmalarda  asosan  13  subbirlik  farqlanadi.  Turli 
hujayralardan 
(sodda 
hayvonlarning 
kiprikchalaridan, 
nerv 
tо„qimasi 
hujayralaridan,  bо„linish  dukidan)  ajratib  olingan  mikronaychalarning  kimyoviy 
tuzilishi bir xil. Mikronaychalar о„zi uchun harakterli bо„lgan oqsil – tubulinlardan 
tuzilgan.  Tubulinlar  ba‟zi  bir  alkaloidlar  (kolxitsin,  vinoplastin)  bilan  birikish 
qobiliyatiga ega. 


60 
 
 
 
16-rasm. Mikronaychalarning tuzilishi (sxema). 1-mikronaycha devorlarini hosil qiluvchi 
subbirliklar  joylashishi.  2–  mikronaychaning  kо„ndalang  kesimi.  3–kiprikcha  va  xivchinlarda 
mikronaychaning joylashishi. 
 
Tozalangan  tubulinlar  GTF  (guanintrifosfat)  va  Mg
++
  bor  muhitda 
mikronaychalar  hosil  qiladi.  Kolxitsin  esa  mikronaychalar  hosil  bо„lishiga 
tо„sqinlik  qiladi  yoki  mikronaychalarni  parchalab  yuboradi.  Sitoplazmatik 
mikronaychalar past haroratda (0°) depolimerizatsiyaga uchraydi. Turli mualliflar 
mikronaychalar  bо„linish  dukini  hosil  qilishi,  hujayrada  tayanch  funksiyasini 
bajarishi yoki hujayra ichida moddalar tashilishida ishtirok etishini e‟tirof etadilar. 

Download 9,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   97




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish