N husanov m. Husanova r. Xo‘jaqulova

10-topshiriq. Matnlarni o‘qing. Matndagi chetdan kirib kelgan iqtisodiy terminlarni ajratib yozing.
Agar mulkchilikning birinchi tipida mulk umumiy bo‘linmaydigan, har bir kishining individual manfaati umumiy manfaatga to‘laligicha bo‘ysundirilgan bo‘lsa, uchinchi tipida avvaldan bosh umumiy mulk uning qatnashchilari xususiy mulkidan tashkil topgan. Har biri o‘z ulushidan manfaatdor.
U ikkinchi mulk tipidan ham farq qiladi. Agar klassik kapitalizmda ishlab chiqarish vositalarida yakka kapitalistning o‘zi egalik qilsa, uchinchi tipda mulk egasi anonim, ya’ni barcha ulushi borlarning birgalikdagi mulki bo‘ladi.
Uchinchi tip mulkning eng keng tarqalgan shakli aksionerlik jamiyati, ya’ni kooperativ mulkdir. Bu mulk egalari birgalikdagi mulkdagi o‘z ulushlarini xohlagan paytlarida sotishlari mumkin. Shuning uchun mulk hajmi o‘zgarmagani holda mulk egalari tartibi o‘zgarib turishi mumkin. Bundan tashqari, individual, yakka kapitalistik mulkda kapitalni mulk egalarining o‘zi boshqarsa, aksionerlik jamiyati faoliyatini maxsus professional boshqaruvchilar - menejerlar boshqaradi. Ular ma’lum muddatda har ikki tomonning huquq va majburiyatlari ko‘rsatilgan shartnoma (kontrakt) asosida ishlaydilar. Agar kapital egasining kapitali o‘z mablag‘ini ishlab chiqarishga qo‘yish tufayli ko‘paysa, aksionerlik kapitali chetdan pul mablag‘larini, ayniqsa bank mablag‘larini jalb qilish orqali ko‘paytiriladi. Aksionerlik shakli nihoyatda moslashuvchan. U turlicha sotsial-iqtisodiy mazmunga ega bo‘lib, undan alohida kishilar manfaati yoki sotsial guruhlar yoki davlat manfaati yo‘lida foydalanish mumkin. Bu aksiyalar nazorat paketi kimga tegishli bo‘lishiga bog‘liq.
Nazorat paketi kimning qo‘lida bo‘lishiga qarab, aksionerlik jamiyati alohida, kishilar, boshqa kompaniyalar, davlat yoki mehnat jamoasi nazoratidan ajratish mumkin. Oxirgi paytlarda G‘arbdagi mamlakatlarda nisbatan uncha katta bo‘lmagan butunlay mehnat jamoalariga tegishli bo‘lgan aksionerlik jamiyati miqdori o‘sib borayapti. Masalan, AQShda 10.000 dan ortiq shunday korxonalarda 10 mln. dan ortiq kishi band.