N. E. Avezov, Sh. K. Ismailov, B. G’. Samandarov, “Elektronika va sxemalar 1” fanidan O’quv qo’llanma

Hisoblash qismi

Ketma-ket tebranish konturi uchun, unda L = 10 mGn, С = 10 nF, R=100 Оqiymatlarga teng bo'lganda xususiy aylanish co₀ va siklik f₀ chastotalarni, asllikni fe'l-atvoriy qarshilik p va o'tkazish polosasini Af_Aнауровне 0,707 sathda hisoblang. mHisoblash natijalarini 1-jadvalga kiriting.

1-jadval

Ketma-ket tebranish koturining hisoblash parametrlari

L, mGn	C, nF	R, Om	co0, рад/с	fo,kHz	Q	P,0	A/a 0,707
10	10	100

Tajriba qismi
Tajriba qismida quyidagilar bajarilishi shart:

• 
  Tebranish konturining rezonans chastotasi f₀ va o'tkazish polosasini Af_A0,707 aniqlang ;
  
• 
  O'lchash chastotalarini qiymatlarini hisoblang;
  
• 
  R, C, L ACHT va FCHT lari qiymatlarini hisoblang;
  
• 
  ACHT va FCHT larini grafiklarini quring;
  
• 
  Tebranish konturining o'tkazish polosasini Af_A0,707, aslligini va so'nishi aniqlang;
  
• 
  Tajriba natijalarini hisoblashlar bilan taqqoslang.
  

2-rasmda o’chashlar o’tkazishning prinsipial sxemasi keltirilgan. Garmonik te- branishlar manbai bo’lib, past chastotali generator xizmat qiladi (chiqish G1 «0 dB»). U_g generatorning chiqish kuchlanishini o’lchaqsh uchun PV1 voltmetr ishlatiladi. U_R dagi kuchlanish PV2 voltmetr bilan o’lchanadi.

3-rasmda qurilmaning elementlarini ulash sxemasi keltirilgan. O'lchashlarning xatoligi kam bo'lishi uchun PV1 va PV2 voltmetrlarni umumiy nuqtaga «_L» «minus⁴ ni ulash kerak («laboratoriya qurilmasining texnik tavsifi»ga qarang).

2-rasm. R ga nisbatan ACHT va FCHT larini aniqlashning prinsipial sxemasi

3-rasm. R ga nisbatan ACHT va FCHT larini aniqlash uchun qurilma element-

larini ulash sxemasi
PV1 voltmetr o'lchash chegarasini 2 V, voltmetr PV2 ni esa 2 V (o'lchash o'tkazish jarayonida boshqa qiymatga o'zgaishi mumkin) qilib o'rnating. Voltmetr ish rejimlarini o'gartirish tumblerini (U~) o'zgaruvchan kuchlanishni o'lchash ho- latiga o'rnating.Past chastotali generator chiqish kuchlanishi regulyatorini soat miliga qarshi oxirigacha burang.Yig'ilgan sxemani o'qituvchiga ko'rsating.O'qituvchi yig'ilgan sxemani tekshirgandan so'ng qurilmani tarmoqqa ulang.
Generator chiqish kuchlanishini U_g= 1 V qilib o'rnating. Keyinchalik ushbu kattalikni generatorning hamma chastotalarida o'zgarmas qilib ushlab turing.

Tebranish konturining hisoblangan xususiy tebranish chastota qiymati f₀ atrofida generator chastotasini o'zgartirib, PV2 voltmetr ko'rsatgichining eng yuqori yoki fazometrning nol ko'rsargichiga qarab, konturning haqiqiy rezonans chastotasini toping, fo o'ich.o'lchash qiymatini yozib oling.

PV2 voltmetrning ko'rsatgichi 0,707 ga teng bo'lganda generator chastotasi baland va past qilib o'zgartirib, yuqori f_y va past f_p chastota chegaralarini toping, va f_p laming o'lchangan qiymatlarini yozib oling. Tebranish konturining o'tkazishr polosasini, so'nishini hisoblang.Kontur parametrlarining olingan qiymatlarini yozib oling.


Rezonans chastotada konturning ekvivalent rezistiv qarshiligi kattaligini aniqlang

Konturning parazit (zararli) qarshilik isrifmi hisoblang

r = R_Э - R .
f₀'ich o'lchash chastotalar qiymatini shunday hisoblangki, 5-7o'lchash chasto-" talari konturning o'tkazish oralig'iga tushsin. Qolgan chastotalar quyiclagi tartibdagi: -0,5; -0,2; -0,1; 0; +0,1; +0,2; +0,5; +1,0 Af / f₀ nisbiy qayta sozlanishga mos tushsin.Hisoblangan o'lchangan chastotalar qiymatlarini 2-jadvalga kiriting

2-jadval

Ketma-ket tebranish konturi ACHT va FCHT larining tajribaviy qiymatlari

Fo'ich, kHz

foo'lch

uR,v

HR (w)

фк (w),daraja

UC,V

Hc(w)

Фс (w),daraja

uL,v

HL (w)

фь(w),daraja

Generator chastotasini 2-jadvalda keltirigan qiymatlarga mos holda o'rnating,

PV2 voltmetr koorsatishi bo'yicha U_R ning qiymatini 2-jadvalga kiriting. Generator kuchlanishi va konturdagi tok orasidagi faza siljishini (p_R fazometr ko'rsatkichi bo'yicha jadvalga yozing.

O'lchashlar tugagandan so'ng past chastotali generator chiqish kuchlani rostlagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang. Generator chastotasining har bir qiymati uchun H_Rni hisoblang.

Hisoblash natijalarini 2-jadvalga kiriting. Tajribadan olingan H_R(со) va cp_R(со) bog'liqliklar graflgini quring. H_R(со) ning grafigi bo'yicha tebranish konturining o'tkazish oralig'ini, aslligini va so'nishini aniqlang. Kontur parametrining olingan qi- ymatlarini yozing.Oldin hisoblangan parametrlar bilan taqqoslang. O'tkazi yo'lagining chegaraviy qiymatlarida cp_R(со) kattalikka e'tibor bering.

ACHT va FCHT larini kondensator С ga nisbatan qiymatlarini aniqlash uchun 4 va 5 rasmga muvofiq qurilma elementlarini ulashda o'zgartirishlarni amalga oshiring.

Past chastotali generator chiqish kuchlanishini U_g = 1 V qilib o'rnating. Key- chalik ushbu kattalikni generatorning hamma chastotalarida o'zgarmas qilib ushlau turing.2-jadvalda keltirilgan qiymatlarga muvofiq generator chastotasini o'rnatib, voltmeter PV2 ning ko'rsatishi bo'yicha U_c ning qiymatini 2-jadvalga kiriting. Gen­erator kuchlanishi va kondensator kuchlanishi orasidagi fazalar siljishini (p_c fazo- metrning ko'rsatgichi bo'yicha jadvalga yozing.

O'lchashlar so'ngida past chastotali generatorning chiqish kuchlanishi rost- lagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang.

Generator chastotasining har bir qiymati uchun H_cni hisoblang.

Hisoblash natijalarini 2-jadvalga kiriting. Tajribadan olingan H_c(со) vaф_с (со) bog'liqliklar grafigini quring. H_c(со) grafigi bo'yicha tebranish konturining o'tkazish oralig'ini, aslligini va so'nishini aniqlang. Kontur parametrining olingan qiymatlarini yozing.Oldin hisoblangan parametrlar bilan taqqoslang.

Kontur aslligini ushbu formulaga muvofiq hisoblang

Bu yerda U_Co -rezonans paytida kondensatordagi kuchlanish.Asllikning oligan q matlarini oldin olingan qiymatlar bilan taqqoslang.

4-rasm. ACHT va FCHT larni C ga nisbatan aniqlashning pirinsipial sxemasi

5-rasm. ACHT va FCHT larni C ga nisbatan aniqlashuchun qurilma elementlarini

ulash sxemasi

ACHT va FCHT larni L ga nisbatan aniqlash uchun 6 va 7 rasmlarga muvofiq qurilma elementlarini ulanishida o'zgartirishlarni amalga oshiring.

Past chastotali generator chuqish kuchlanishini U_g= 1 V qilib o'rnating. Key- inchalik ushbu kattalikni generatorning hamma chastotalarida o'zgarmas qilib ushlab taring.

2-jadvalda keltirilgan qiymatlarga muvofiq generator chastotasini o'rnating, U_L ning qiymatini voltmeter PV2 ning ko'rsatgichi bo'yicha 2-jadvalga kiriting. Genera­tor kuchlanishi va induktiv chulg'amdagi kuchlanish orasidagi fazalar siljishini ф_ьfa- zometrning ko'rsatgichi bo'yicha jadvalga yozing.

O'lchashlardan so'ng past chastotali generator chiqish kuchlanishi rostlagiclr soat miliga qarshi oxirigacha burang.

Generator chastotasining har bir qiymati uchun H_Lni hisoblang.

Hisoblashlar natijalarini 2-jadvalga kiriting. Tajribada olingan H_L(со) vaфь (со) bog'liqliklar grafiklarini quring. H_L(со) grafigi bo'yicha tebranish konturining o'tkazish yo'lagini, aslligini va so'nishini aniqlang. Kontur parametrlarining olingan qiymatlarini yozing.Oldingi hisoblangan parametrlar bilan taqqoslang.

Konturning aslligini ushbu formula bo'yicha hisoblang

Bu yerda Ulo ~ rezonans paytida induktiv chulg'amdagi kuchlanish .Asllikning olin­gan qiymatlarini oldingi hisoblangan qiymatlari bilan taqqoslang.

6-rasm. ACHT va FCHT larni L ga nisbatan aniqlashning pirinsipial sxemasi

5-rasm. ACHT va FCHT larni L ga nisbatan aniqlashuchun qurilma elementlarini

ulash sxemasi