N. B. Dilmurodov

H
» harfi shaklidagi kulrang moddadan tashkil 
topganligi ko‘rinadi. 
Kulrang modda
– 
substantia grisea
– yuqorigi sezuvchi – 
columnae 
griseae dorsales
va pastki harakatlantiruvchi – 
columnae griseae ventrales
ustunchalar (shoxcha) shaklida oq moddaga kirib turadi va ular bir-biri bilan 
kulrang birlashma – 
comissura grisea
orqali birikib, uning markazida markaziy 
orqa miya kanali – 
canalis centralis
mavjud. Har bir orqa miya nervi ikkita: pastki 
va yuqorigi ildizcha bilan boshlanadi. Umurtqaaro teshik sohasida pastki va 
yuqorigi ildizchalar aralash nervga birlashadi. Yuqorigi ildizda orqa miya tuguni – 
ganglion spinales
– yotadi. Har bir aralash nerv muskul va teri uchun yuqorigi va 
pastki aralash tarmoqlarga bo‘linadi va chegara simpatik nervdan biriktiruvchi 
tarmoq – 
rami communicantes
oladi. 

---

Oq modda
– 
substantia alba
– orqa miyaning oldingi bo‘limida kuchli 
rivojlangan, u kulrang moddaning ustunchalari bilan uch juft miya tizimchasiga 
bo‘lingan: 1) dorsal – 
funiculis dorsales;
2) ventral – 
funiculis ventrales;
3) lateral 
– 
funiculis laterales.
Ventral tizimchalar o‘zaro bir-biri bilan ventral oq birlashma 
– 
comissura centralis alba
orqali birikkan bo‘ladi. Qoramolda orqa miyaning 
og‘irligi 260 gramga teng. Orqa miyani orqa miyaning ventral arteriyasi – 
a.spinalis ventralis;
dorsal o‘ng va chap orqa miya arteriyalari – 
aa.spinales 
dorsales dextra et sinistra 
oziqlantiradi. Har bir umurtqaaro teshikda ushbu 
arteriyalar umurtqalar, qouvrg‘alararo, bel va dumg‘aza arteriyalaridan tarmoq 
oladi. Orqa miya venalari – 
vv.spinales lateroventrales
pastki ildizcha oldidan 
o‘tadi va qonni vena chigaliga hamda juft ventral umurtqa sinusi – 
sinus venosus 
collumnae vertebralis
ga, undan esa gavdaning segment venalariga o‘tkazadi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari: 
orqa miya cho‘chqalarda 45 – 70 
g, otlarda – 250 – 300 g, itlarda – 13 g ga teng. Orqa miya konusi otlarda 2 – 3-
dumg‘aza umurtqasigacha, itlarda esa 6 – 7-bel umurtqasigacha boradi.