N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Yuz bo‘Iim suyaklari 
og'iz va burun bo'shlig'ining hosil bo'li- 
shida ishtirok etadigan suyaklardir. Yuz bo'limi suyaklariga: pastki 
jag', yuqorigi jag', jag' oraliq, burun, yonoq, ko'z yoshi, tanglay, 
qanotsimon, dimog', yuqorigi va pastki burun chig'anoqlari hamda 
til osti suyaklari kiradi.
Pastki jag‘ suyagi 
ikkita suyakdan tuzilgan bo'lib, chakka 
suyagining yonoq o'simtasi bilan birikib turadi. Bu suyakda tanasi 
hamda 
jag' shoxchasi farqlanadi. Pastki jag' joylashadigan katak- 
chalarida 
esa tishlaming kesuvchi qismi, asosiy qismi farqlanadi.
I l l

---

Kesuvchi qismida tashqi qavariq lab yuzasi va ichki botiq til yuzasi 
bo'ladi. Bu ikkala yuza alveolyar yuzada bir biriga birlashadi va 
shu yerda 4 ta tish alveola katakchalari bo'ladi. Kesuvchi qismida 
tishli alveolyar cheti bolib, u tishsiz chetiga o'tadi. Asosiy qismida 
til yuzasi va jaglararo muskul uchun jag'-til osti liniya (hoshiya) 
hamda lunj yuzasi boladi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlar.
Otda — pastki jaglar 
bitta suyakka ertachi aylanadi; tomirlar o'yig'i chuqur; kesuvchi 
qism alveolasi 3 ta va 1 ta qoziq tish uchun (erkak hayvonlarda); 
jag', til osti liniyasi yaxshi ko‘ringan; suyak bo£yni, chaynash va 
qanotsimon chuqurchalar yaqqol ko'zga tashlanuvchan, muskul 
o'simtasi katta; bo'glm o ‘simtasi kundalang - oval, qavariq; pastki 
jag' burchagi qalinlashgan. Itda — chaynash muskulining chuqur­
chasi chuqurroq; muskul o'simtasi baland (uzun); jag£ burchagida 
burchak o'simtasi bo'ladi; tishsiz cheti bo'lmaydi; iyak osti 
teshiklari bir nechta boladi.
Yuqori jag‘ suyagi. 
Bu suyak juft bo'lib, burun, ko£z yoshi, 
yonoq, peshana, tanglay, jag' oraliq, dimog£ suyaklari bilan 
chegaralanadi. Yuqorigi jag£ suyagida yuz, burun va tanglay 
yuzalari farqlanadi.
Yuz bolimining birinchi jag£ tish qarshisida ko'z osti teshigi 
boladi va unda ko'z osti kanaliga kelib tugaydi, qaysiki yuqorigi 
jag£ teshigidan boshlanadi. Yuqorigi jag£ suyagining chiqish (aboral) 
tomonida chakka o'simtasi; alveolyar chetida esa yuqorigi jag' 
do'ngligi bo'ladi. Uchinchi jag' tishning qarshisida yonoq do'ngligi 
joylashadi. Yuqorigi jag' suyagining ventral tomonida kesuvchi 
va tishsiz cheti, yuqorigi (dorsal) tomonida esa burun o'simtasi 
joylashadi. Yuqorigi jag' suyagining burun yuzasi burun bo'shlig'i 
bilan chegaralanadi. Unda yuqoriga qarab ko'z yoshi ariqchasi, 
pastga qarab esa burun tarog'i va dimog'-burun organlari uchun 
ariqcha boladi.
Ko'z yoshi suyagi pastida burun chig'anoqlari tarog'i joy­
lashadi. Yuqorigi jag' suyagining tanglay yuzasi og'iz bo'shlig'iga 
qaragan bolib, uni tanglay o'simtasi hosil qiladi.
Yuqorigi jag' suyagining plastinkalari orasida (o'rtasida) 
yuqorigi jag' kovagi bolib, u burun teshigining katta teshigi
112

---

bilan qo'shilishadi. Bu kovakning bir qismi tanglay o'simtasi 
tomon kiradi, shuning uchun ham u tanglay kovagi deb ataladi.