N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Hujayra 
— tirik strukturaning asosiy birligi bo'lib, murakkab 
oqsil, uglevod, yog', nuklein kislotalar va noorganik elementlardan 
tashkil topgan. Hujayralar membrana ya’ni plazmolemma bilan 
chegaralangan. Hujayra ichida membrana bilan o'ralgan o'zak 
mavjud. O'zak ikki qavatli membrana bilan o'rab olingan, bittasi 
o'zakni himoyalasa, ikkinchisi bir-biriga o'ralgan 2 ta uzun spiral 
shaklidagi oqsil ipchalarni ya’ni dezoksiribonuklein kislotani 
(DNK) chegaralaydi. D N K genetik informatsiya xususiyatiga ega 
xromasomalarni: genlami tashkil qiladi. Xromosomalar hujayra 
bo'linadigan vaqtdan boshqa hollarda kam ko'rinadi va bunda 
D N K ning oqsilli kompleks birikmalari xromatin sifatida o'zak 
ichidagi kichik to ‘q bo'yaladigan nukleolalarda (o'zakchalar) aniq- 
lanadi. Ribonuklein kislota (RNK) nukleolalarda (o'zakchalarda) 
D N K ning kam miqdori bilan joylashadi. D N K kam miqdorda 
sitoplazmatik organoid mitoxondrionda ham bo'ladi. Ribosomali 
RN K nukleolalarda sintez qilinadi va o'zakning tashqi mem- 
branasini qoplaydi, u sitoplazmaga o'tib donador endoplazmatik 
to 'm i hosil qiladi.
Sitoplazma o'zakni o'rab olib, plazmolema bilan bog'lanadi. 
Sitoplazma tarkibidagilar organellalar va sitoplazmatik matriksda 
(sitozolda) yotgan qo'shimchalarga bo'linadi Organoidlar pardali 
(masalan, hujayra membranasi, mitoxondriya, endoplazmatik to 'r 
va agranulyar endoplazmatik to'r, Goldji apparati, sekretor pufak- 
chalar va granulalar, lizosomalar) yoki pardasiz (masalan, ozuqa 
zahirasi, yog' va glikogen va ko'p sonli pigmentlar) bo'hshi mumkin.1
1 
Elizabeth Aughey, Fredric L.
Frye «Comporative Veterinary Histology 
with clinical correlates». Printed by: Grafos SA, Barcelona, Spain. Copyright 
©2001
22

---