Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Умуман, бино ва иншоотларнинг асосий қисмларида ишлатиладиган 
бетон ва темирбетон конструкциялар бетони маркадаги мустаҳкамликка 
эришса кифоядир. 
Бетон табиий ҳолатда монолит қуйилганда қотади. Заводда темирбетон 
конструкциялар маркадаги мустаҳкамликнинг 70%га 7 сут. давомида 
эришишини ҳисобга олсак, бу омил бетон қуйиш цехларини жуда катта 
худудларни эгаллашини тушунамиз. Йиғма темирбетон ишлаб чиқаришда 
бетонга иссиқлик билан қайта ишлов бериб қотишини тезлаштириш кенг 
тарқалган. Бетонга иссиқлик турли усуллар билан таъсир эттирилиши 
мумкин, чунончи 80-85
0
С ҳароратли сув-буғ аралашмаси ёки 100
0
С 
ҳароратли тўйинтирилган буғ тўғридан-тўғри буюмга юборилиши, буғ, 
электр токи, ўта юқори частотали ток ва бошқа иситиш манъбалари 
воситасида бетонни контакт (билвосита) усулида қиздириш мумкин. Сув-буғ 
аралашмаси билан бетон қиздирилганда қотиш вақтида нисбий намлик 
сақланади ва цемент гидратацияси учун қулай шароит яратилади. 
Бетоннинг қотишини тезлатиш усулларидан баъзиларини изоҳлаб 
ўтамиз. 
Бетонни буғлаш даврий ва узлуксиз ишлайдиган камераларда амалга 
оширилади. Даврий ишлайдиган камераларда бетон қолип ёки поддонларда 
жойлашади, қопқоғи ёпилгач, атрофига сув қуйилиб буғнинг камерадан 
чиқиб кетиши бартараф этилади. Камерага буғ юборилади ва аста-секинлик 
билан ҳарорат 80-100
0
С гача етказилади. Бетон етказилган ҳароратда 4-12 
соат давомида ушлаб турилади, сўнг аста-секин ҳарорат пасайтирилади. Ҳар 
бир турдаги бетон буюм ва конструкция учун буғлаш режими тажриба 
натижалари билан аниқланади. 
Буғлаш режимида ҳароратни аста-секинлик билан кўтариш ва 
пасайтириш бетондан ҳосил бўладиган деформацияланиш натижасида 
ёриқлар пайдо бўлишини огоҳлантиради. Бетонни буғлаш режими 
цементнинг кимёвий-минералогик таркиби ва бетоннинг турига ва таркибига 
боғлиқ бўлади. Буғланган бетоннинг мустаҳкамлиги маркадагига нисбатан 

---

252