Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
ошириши мумкин, кейинчалик 28 сут. мустаҳкамлиги қўшимчасиз бетон 
сингари бўлади. 
Бетон қоришмасига кимёвий қўшимчаларни киритиш таркибидаги 
сувнинг музлаш ҳароратини пасайтиради ва минус ҳароратда ҳам бетон 
қотишига имконият яратади. 
Қуёш нури энергиясидан фойдаланиб (гелиотермоишлов) бетоннинг 
қотишини тезлаштириш усули қуруқ иссиқ иқлим шароитида кенг тарқалган. 
Бу усулда монолит ва йиғма темирбетон конструкциялар қотишини 
тезлаштириш мумкин. Қуёш нури энергиясини бетон буюмлар устида 
тўплаш учун унинг устки қисми полиэтилен, полипропилен ва бошқа 
полимер пленкалар билан ўраб қўйилади; буюм ва пленка орасидаги масофа 
10-15 см бўлиши керак. Қуёш нури энергиясидан унумли фойдаланиш 
мақсадида буюмлар нур тик тушадиган ҳолатда ўрнатилиши ёки нурга қараб 
буриш имкони бўлган қолипларга қуйилиши мумкин. 
Гелиотермоишлашда бир кундуз давомида, бетоннинг ҳарорати йилнинг 
даврига қараб, 45-85
0
С атрофида бўлади, бетон эса маркадаги 
мустаҳкамликнинг 50-70% эришиши мумкин. 
Йил давомида булутли кунлар ҳам бўлишини ҳисобга олиб қуёш нури 
энергияси билан бирга бошқа усулларни ҳам биргаликда қўллаш мақсадга 
мувофиқдир. 
Монолит қуйилган бетон биринчи кунларда махсус парваришга мухтож 
бўлади. Чунки ҳарорат ва нисбий намликнинг меёрдан ўзгариши бетондаги 
ички зўриқишлар натижасида ҳосил бўлган ёриқларни келтириб чиқаради. 
Қуруқ иссиқ иқлим шароитида бетон юзаси рулонли материаллар 
(полиэтилен ва полипропилен пленкалар, бризент, чипта ва бошқ.), 
сочилувчи материаллар (қум, қипиқ, гилтупроқ ва бошқалар) ва юпқа пленка 
ҳосил қилувчи полимерлар (лак-этинол, госсипол смоласи эритмалари, сувда 
эрийдиган полимерлар, гелполимерлар) сувни буғланишини олдини олиш 
мақсадида фойдаланилади. 
Бетон таркибида намликни сақлашнинг замонавий самарали усули 

---

254