N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

1. Tolali zig’ir (v. elongata),
asosan tolasi uchun ekilgan. Poyasining bo’yi 60-175 
sm, faqat yuqori qismidan shoxlanadi. Ko’saklari 2-3 ta, o’rtacha 8-10. Poyasining 
mahsuldor qismi, urug’ palla joylashgan joydan to’pgul hosil qiladigan birinchi 
shoxgacha. Poyaning bu qismidan eng qimmatli tola (26-31 %) olinadi. Rangi och 
yashil yoki ko’k yashil. Barglari lansetsimon, bandsiz. Gullari to’g’ri, beshtalik tipda 
ko’k, pushti yoki oq rangli tojbarglari bor. CHangchilari to’q sariq yoki sariq, urug’chisi 
beshta uyali tuguncha, beshta ustunchasi bor. 
Mevasi besh uyali ko’sak, har bir uya yana ikkiga bo’linadi, har bir uyada bittadan 
urug’ joylashgan. 
Urug’liklar yassi, tuxumsimon shaklda, qo’ng’ir yoki jigarrang. 
Ildiz tizimi
kuchsiz va mayda yon ildizlardan iborat, tuproqni haydalma qatlamida asosiy massasi 
joylashgan. 
Tolali zig’ir mu’tadil, sernam, yumshoq iqlimga ega mintaqalarda ekiladi. 1000 
urug’ massasi 3-6 g. Urug’lar ko’karayotganda o’z vazniga nisbatan 100-180 % suvni 
yutadi. 
2. Oraliq zig’ir (v. intermedia)
– asosan urug’i va moyi uchun ekiladi. Moyli 
zig’ir va tolali zigir o’rtasida oraliq holatga ega. Poyasining bo’yi 55-65 sm, 1-2 poya 
hosil qiladi. Ko’saklar soni 15-25. Tola uzunligi va sifati bo’yicha tolali zig’irdan keyin 
turadi. Tolani chiqishi 16-18 %. 
3. Moyli zig’ir (v. brevimultsaula).
Past bo’yli (30-50 sm), Markaziy Osiyo va 
Kavkazortida, xususan O’zbekistonda ko’p ekiladi. Poyasining balandligi 30-45 sm, 
shoxlanuvchan, bitta o’simlikda 35-50 ko’sak hosil qiladi. Urug’i uchun ekiladi. 
Urug’ida moy miqdori 35-45 %. Tolalari qisqa, sifati past. Serquyosh, quruq, issiq 
sharoitda yaxshi o’sadi.
4. YOtib o’suvchi zig’ir (v. prostrata).
Poyalari gullaguncha yotib o’sadi. 
Gullashni boshlanishi bilan poyalar ko’tarilib boshlaydi va 100 sm balandlikka yetadi. 
Kavkazortida kichik maydonlarda ekiladi.