N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

m a sjid la r , m in o r a la r , m a q b a r a , k a rv o n sa r o y , sa r d o b a ,
x o n a q o h
va boshqalar.
IX asr boshlarida binolarni qurishda xom g ‘isht va paxsa ishlatilgan. 
Keyinchalik 
m a ’muriv va ja m o a binolarini qurishda 
p ish iq g ‘ishtdan
foydalanila boshlangan. Turar jo y binolarini qurish ishlarida esa, sinch 
va 
paxsa asosiy o'rinni egallangan. Pardoz ishlarida esa, somonli 
loysuvoq, ganch, sirlanmagan koshin va sopol plitkalardan foydalan- 
ganlar. XII asrdan 
s ir la n g a n k o sh in v a m a y o lik a ish la tish u su li 
k ashf 
etilgan.
IX -X asrlarda xom g ‘isht va paxsadan bunyod qilingan imoratlar 
turli holatda saqlanib qolingan. Afrosiyobda Somoniylar qasrining bir 
qismi saqlangan. U nafis o ‘ym akorlik usulida bezatilgan. Term iz 
yaqinidagi Qirqqiz q a l’asi xom g ‘isht va paxsadan qurilgan hashamatli 
boMib, uning asosiy devorlari bugungi kungacha saqlanib qolgan. 
Bunday hoi nihoyatda kam uchraydi. Arxeologlar bu qalaning yaxshi 
saqlanishini 
loy 
qorish 
va 
uni 
ishlatish 
texnologiyasining 
m ukammalligida deb bilishadi va bu uslub vaqt o ‘tishi bilan unitilib 
ketgan deb hisoblashadi. Qadimiy Xorazm hududidagi Qavat qala ham 
yaxshi saqlangan.
Bu davrda pishiq gMshtdan dastlabki imoratlar bunyod qilina 
boshlangan. B unga Buxorodagi 
Ism o il S o m o n iy m a q b a r a sin i 
misol 
keltirish mumkin. Bu inshoot Ismoil Somoniy 
davrida (8 7 3 -9 0 7 yy.) 
qurilgan. Bu maqbara nafaqat 0 ‘zbekiston, balki butun 0 ‘rta Osiyo 
m e ’morchiligi 
durdonasi hisoblanadi. Imorat kubsimon shaklda boMib, 
tashqi tomonlarining uzunligi 10 m etrga yaqin. ichki tomoni 7,2x7,2 
metr boMib, usti gum baz tarzida yopilgan. Binoning qurilishida
129

---

ishlatilgan asosiy g 'ish tn in g razmeri 
23x23x3 sm, kichkina g'ish tlar 
12x12x3 sm. yirik g ‘ishtlarning o 'lch am i 60x63x6,5 sm bo'lgan. 
M a q b aran in g
qurilish 
uslubi 
ilk 
o ‘rta 
asrlardagi 
otashparastlar 
ibodatxonasining olovxonasiga o'x shaydi.
S a m a rq a n d viloyati T im q ishlog‘idagi