N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

S a n g ir te p a
yodgorliklari Q ashqadaryo o 'rta oqimidagi S h o 'ro b
daryosi b o 'y id a joylashgan. 
Sangirtepaning umumiy 
maydoni 3 
gektardan iborat b o ‘lib, uning jan u b iy va g ‘arbiy tomonlarida m udofaa 
devorlari 
boMgan. 
Y odgorlikning 
k o ‘p qismi 
keyingi 
davrlarda 
dehqonchilik qilish uchun tekislanib yuborilgan. Tadqiqotlar natijasida u 
erdan 6,85 metrga teng madaniy qatlam 
ochilib, 4 ta qurilish davri 
aniqlangan. Sangirtepaning ilk shakllangan davri mil.avv.IX-VIH asrlar 
hisoblanadi.
Baqtriya va S u g ‘diyona iqtisodiy va madaniy hayotining shaklla- 
nishida qadimgi sharq sivilizatsiyasining ta ’siri kuchli boMgan. Shuning 
uchun ham 
bu oMkalarda s o 'n g g i bronza va ilk temir davridanoq 
qadimgi shaharlar shakllanib, ilk davlatchilik vujudga kelgan.
Qadimgi X orazm da esa, uning tabiiy geografik sharoitidan kelib 
chiqib, sun My su g 'o rish g a asoslangan dehqonchilik niadaniyatini 
yaratadilar. Bu fanda A m irobod madaniyati deb nomlanadi. Keyinchalik 
mil.avv. 1 ming yillikning oMtalarida dehqonchilik vohalarining q a l’a -
shaharlari tarkib topadi ( K o ‘zaliqir, Q a l ’aliqir, Dingilji).
A m i r o b o d m a d a n iy a t i 
so'nggi bronza davriga, mil.avv. X -V III 
asrlarga oid yodgorlik boMib, u 1940 yilda A m udaiyoning quyi 
xavzasidagi A mirobod kanali havzasidan topilgan. 1950 yillarga kelib, 
Amirobod madaniyatiga doir bir necha yodgorliklar topildi. Ularning 
orasida eng yaxshi saqlangan va boy arxeologik materiallar bergan 
yodgorlik Y a k k a - P a r s o n 2 makoni hisoblanadi. Makonni qazish vaqtida 
20 yaqin ertoMa tipidagi kulbalar topildi. Kulbalar maydoni va atrofidan 
g ‘alla oMalari, omborlar, o ‘choq, gulxan qoldiqlari, sopol parchalari, 
tosh y org‘uchoqlar, bronzadan ishlangan bir tigMi pichoqlar. o ‘roq, bigiz 
va k o ‘plab hayvon suyaklari topildi. Har bir kulbaning o'rtasida o ‘choq 
bor. Ular bir juft oilaga tegishli ekanligidan dalolat beradi.
Sopol idishlari charxsiz, qoMda yasalgan. Ularning shakli, turlari 
kamchilikni tashkil etadi. 
Xurmacha. kosa, bankasimon idish va sopol

---

qozonlardan iborat boMgan. Idish sirti q iz g ‘ish qoram tir rangda 
pardozlangan, yuqori qismi esa geom etrik naqshlar bilan bezatilgan. 
A m iro b o d madaniyati ichida bronzadan ishlangan quloqli ignalar, ikki 
parrakli bro n za paykonlari va bronza m ehnat qurollari yasaydigan tosh 
qoliplar, tosh y o r g ‘uchoq, bronzadan ishlangan o ‘roqlar k o ‘plab 
uchraydi.
A m iro b o d yodgorliklari atrofida shu davrlarga oid irrigatsiya izlari va 
q adim gi ekinzor 
maydonlari 
ham k o ‘plab uchraydi. 
Bu esa ularning 
hayotida chorvachilik bilan birga qoMtiq dehqonchiligi rivojlanganligini 
k o ‘rsatadi.
S o ‘nggi bronza va ilk tem ir davrida C h o ch (qadim gi Toshkent 
vohasi) o ‘ziga xos rivojlanish yoMidan bordi. Bu erlarda dehqonchilik 
k ic h ik -k ic h ik soy etaklarida yoki buloq suv yoqalarida vujudga kelib, 
ibtidoiy usul asosida olib borilgan. Z am in n in g tabiiy geografik 
sharoitidan kelib chiqib, s u g ‘orm a dehqonchilik x o ‘jaligi rivojlangan. 
Chirchiq, O hangaron va ularning irmoqlari Toshkent vohasining eng 
qadim gi dehqonchilik m arkazlariga aylangan. Masalan, O hangaron 
daryosining o ‘rta oqim ida jo y la sh g a n B u rg ‘uluksoy havzasida ilk 
dehqonchilik madaniyati tarkib topgan. Uni birinchi bor 1940 yilda 
A.I.Terenojkin aniqladi va unga B u rg 'u lu k madaniyati nomini berdi, u 
burganlisoy madaniyati nomi bilan ham ataladi.