N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Q u v a
shahrining IX-X asrlarda eng rivojlangan davri boMgan. 
Shaharni arxeologik jihatdan o ‘rganishda B.A.Latinin, V.D.Jukov,
A .N .B ern sh tam , 
V.A. Bulatova, 
I.Ahrorov, 
Yu.A .Zadneprovskiy,
B .X .M atb o b o y ev larn in g xizmatlari katta. S h a h a m in g eng quyi madaniy 
qatlami I-III asrlarga oid. Quvani m untazam ravishda o ‘rganish 1956 
yildan boshlangan. 1996-1999 y illa rd a O 'z R F A A rxeologiya instituti 
to m o n id a n tadqiqot ishlari olib borildi. Shaharning mil.avv. V -IV
asrlarga oid to pilm alar topilgan. Bular charxsiz qoMda yasalgan, osti 
qismi y u m alo q idishlar va kulolchilik charxida ishlangan y u p q a idishlar 
topilgan. U larning sirtiga b o 'y o q bilan geom etrik naqsh berilgan. Ark 
va shahriston V-V1I asrlarda m udofaa devori bilan m ustahkam langan. 
S h aharning 3 qismi ham m udofaa devori bilan o'r alg an . lin in g maydoni 
12 
ga.
boMgan.
X asrdan boshlab Q uva to ‘g ‘risida k o ‘plab m a ’lum otlar uchraydi. Bu 
dav rd a Q u v a dahalarga boMingan va har bir dahada markaziy m ay d o n va 
diniy m aro sim lar uchun maxsus xonalar boMgan. Q u v a d a X-XI asrlarga 
oid z arb x o n a topilgan. T angalarning bir to m o n ig a q u r ’onu Karim dan 
oyat, ikkinchi tom oniga, A hm ad ibn Ali nomi tushirilgan. U Q uvaning 
X asr o 'rtalard ag i hokimi boMgan.
XI asrda Janubiy F a rg ‘onada M a r g ‘ilon shahrining rivojlanishi Q uva 
shahri rivojlanishiga salbiy ta 'sir k o ‘rsatdi. Q u v a d a hayot m o ‘g ‘ullar 
istilosi davrigacha dav o m etgan.
Q u v a 
Arki yodgorlikning shimoli - sharq to m o n id a joylashgan. 
U mil.avv. II-I asrlarda qurilgan. X asrgacha rnarkaz faoliyatini 
bajargan. U ndan keyin shahar markazi rabotga k o ‘chgan. Shahar 
shahristoni 12 gektarni egallagan. U kuchli m udofaa devori bilan 
o 'ralg an . U n in g hozirda saqlanib qolgan qalinligi 12-15 metr, balandligi 
6-8 metr, u m u m iy uzunligi 1330 m etr boMgan. D evorda burjlar boMgan. 
U n in g atrofi suv toMdirilgan handaklar bilan o ‘ra!gan. 1998 yilda olib 
borilgan 
tadqiqotlar jarayonida 
shahristonning 
yaxshi 
saqlangan
128

---

darvozasi topilgan. Shahristondan hunarmandchilik sohalari asosida 
dahalarga b o ‘lingan va aholi uylari zich qurilgan. Rabot 150-200 
gektarni tashkil etgan. Bugungi kunda u saqlanib qolmagan. Rabotda 
bozor, b o g klar, amirlar saroyi, qam oqxona, hunarm andlam ing uylari 
boMgan. b o ‘lganligini vozma m anbalarda yozib qoldirilgan.
Quva ustalari o ‘zlari islilagan shishalari bilan m ashhur boMgan. U 
erda o ‘tkaziIgan arxeologik tadqiqotlar natijasida ko'plab shisha 
b uyum lar topilgan. Ular nihoyatda y u p q a ishlangan qadah, atir sepkich, 
m ushk-anbar taratkich, qon bosimini tushurgich-alambika, grafin, atir -
upa idishlari, tibbiyot kolbalaridir. Shishasoz ustalar qurilish oynalari 
ham ishlab chiqarganlar. Ular yasagan oynalar derazalar va tuynuklarga 
q o ‘yilgan b o ‘lib, qora ranglilari ham uchraydi.
Rivojlangan o ‘rta asr shaharlarida yangi bino turlari vujudga kelgan. 
'Jumladan,