N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

in q iroz davri 
b o ‘lib kirgan. A m ir T e m u r va temuriylar davrida 
madaniy, ijtimoiy va iqtisodiy hayot jonlanadi, o ‘ziga xos madaniy 
taraqqiyot kuzatiladi. Bu davr 
ik k in ch i taraq q iyot bosqichi 
b o ‘lib, 
X I V - X V asrlami o ‘z ichiga oladi. Buni tadqiqotchilar 
uyg‘onish davri
deb baholaydilar.
Rivojlangan o ‘rta asm ing birinchi taraqqiyot bosqichida Som oniylar 
olib borgan markazlashtirish siyosati mam lakatning iqtisodiy jihatdan 
yuksak darajada rivojlanishiga sabab bo'ldi. Shaharlar o ‘sdi va ularning 
iqdisodiy savdo aloqalari mustahkamlandi. Masalan, arab tarixchi va 
geograflarining t a ’kidlashicha, birgina Choch va Iloqda 50 dan ortiq 
shaharlar b o ‘lgan. Shaharlarda hunarmandchilikning 
kulolchilik, 
shishasozlik, temirchilik, y o g ‘och va terini ishlash hamda to ‘qima- 
chilik sohalari rivojlangan.
X 
asr 
oxirlarida 
M ovarounnahrda 
qoraxoniylar 
hukmronligi 
o ‘rnatildi. Q oraxoniylar som oniylam ing mamlakatni boshqarish, pul 
zarb etish va boshqa a n ’analarini davom ettirganlar. Ammo, oltin 
dinor zarb qilmaganlar. Arab tarixchilari Yoqut va Ibn Xavkal- 
larning yozishiga qaraganda, Buxoroda savdoda dirham ishlatilgan, 
dinor esa, tovar sifatida sotilgan. Bu davr madaniy hayotida katta 
o ‘zgarishlar yuz berdi. Ilm-fan, din va tasavvuf, m e ’morchilik va 
s a n ’at, 
musiqa 
sairati 
rivojlandi. XI asrdan boshlab shaharlaming
127

---

ijtimoiy — iqtisodiy qiyofasi o ‘zgargan. Shaharlar hunarm andchilik va 
s a v d o -s o tiq m arkaziga aylandi. Ular hunarm andchilikning m a ’lum bir 
tarmogM b o ‘yicha ixtisoslashdi. Aholisining soni ham oshib borgan. 
Shaharlarning tuzilishida ham o ‘zgarishlar kuzatildi. U larning maydoni 
kengaydi, ark avvalgidek, alohida istehkom ichida emas, balki shahar 
devori ichiga quriladigan boMdi. Shuningdek, rabotlarda k o ‘plab karvon 
saroylar, ulgurji, tashqi savdo bozorlari boMgan. Shaharlarning qurilish 
rejasi avvalgidek saqlanib qolgan, y a ’ni shaharlar to ‘g ‘ri to ‘rtburchak 
shaklida boMib, shahar markazida kesishib o ‘tgan ikki k o ‘cha b o ‘lgan.